Səqifə nədir?

Sual: Səqifə hadisəsi nədir və hansı məqsədlə həyata keçirildi?

Cavab: “Bəni-Saidənin Səqifəsi” adlanan hadisə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra onun canişinin təyin edilməsi məqsədilə həyata keçirilmiş bir hadisədir. Peyğəmbərin (s) vəfatından dərhal sonra bir qrup mühacir və ənsar İmam Əli (ə) və tanınmış səhabələrin iştirakı olmadan, Bəni-Saidə qəbiləsinin “Səqifə” adlanan məkanında toplandılar və uzun sürən müzakirə və mübahisələrdən sonra Əbu Bəkri xəlifə olaraq seçdilər. Daha sonra müxtəlif yollarla digər müsəlmanlardan beyət alıb Əbu Bəkrin  xilafətini təsdiq etdirdilər.

Səqifənin coğrafi məkanı və məqsədi

Səqifə sözü lüğətdə üstü örtülü bir eyvan və ya kölgəlik mənasını verir. Bəni-Saidə qəbiləsinə aid olan bu məkan Mədinə şəhərində, Məscidun-Nəbinin şimal-qərbində yerləşirdi. Bu kölgəlik, təxminən yüz nəfərdən az bir cəmiyyətin yerləşə biləcəyi ölçüdə idi. Bu məkan Peyğəmbərin (s) hicrətdən əvvəl ənsarın (Mədinə sakinləri, o cümlədən Ovs və Xəzrəc qəbilələrinin) yığıncaq yeri idi.

Xəlifə təyini üçün Səqifədə yığıncaq

Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra İmam Əli (ə) və Bəni-Haşim qəbiləsi o Həzrətin (s) qüsl və dəfn işləri ilə məşğul olduqları bir vaxtda, bir qrup  ənsar və eləcə də bir neçə muhacir, Peyğəmbərin (s) xəlifəsini təyin etmək məqsədilə Bəni-Saidə qəbiləsinin Səqifə adlı məkanında toplandılar. Yığıncaqda iştirak edən hər bir qrup, özünü  bu məqama digərlərindən daha layiqli hesab edirdi. Ənsar, Peyğəmbərə (s) ilk iman gətirmələrini və ona ilk yardım etmələrini əsas gətirərək, xəlifəliyin onlara aid olduğunu iddia etdilər. Muhacirlər də İslamı ilk qəbul etmələrini və Peyğəmbərə (s) yaxın qohum olmalarını əsas gətirərək, xəlifəliyə daha çox onların layiq olduqlarını bildirdilər. Ənsar muhacirlərin bu iddiasından sonra, "Bir əmir bizdən, bir əmir muhacirlərdən" - deyərək öz təkliflərini irəli sürdülər. Lakin Əbu Bəkr, Peyğəmbərin (s) bir hədisinə istinad edərək, xəlifənin Qureyşdən olması gərəkdiyini bildirdirdi və beləcə ənsarın bu təklifi rədd etdi.

Səd ibn Übadənin xəlifə təyin olunması üçün səy göstərən ənsarın cəhdləri heç bir fayda vermədi. Sonda, Ömərin Əbu Bəkrin xəlifəliyinə dair təklifi qəbul edildi və elə ordaca Əbu Bəkrə beyət edildi. Yığıncaq zamanı orada olanların çoxu da bu beyətə qoşuldu. Bəzi tarixçilərin fikrincə, Ovs və Xəzrəc qəbilələri arasında uzun müddət davam edən düşmənçilik də muhacirlərin təklifinin qəbul edilməsində mühüm rol oynamışdır.

Xalqdan beyət alınması

Səqifədən çıxdıqdan sonra Əbu Bəkrin tərəfdarları müxtəlif yollarla digər insanlardan beyət aldılar. İmam Əli (ə), Həzrət Fatimə (s.ə) və bəzi səhabələr buna qarşı çıxsalar da, bu heç bir nəticə vermədi və Əbu Bəkrin hakimiyyəti təsdiqləndi.

Bəziləri “müsəlmanların icma etdiyi bir şeylə ixtilaf etmək olmaz” bəhanəsi ilə beyətə məcbur edildilər. Hakimiyyəti qəsb edənlər aldadıcı təbliğat, rüşvət, hədə-qorxu, sui-qəsd, hətta qətl və saxta hədislər vasitəsilə qısa müddət ərzində əksər insanların beyətini almağa nail oldular. Beyət edənlərdən bəziləri könüllü sürətdə, bəziləri isə könülsüz və məcburiyyət qarşısında qalaraq bu beyətə boyun əydilər.

Bir daha xatırladaq ki, bu xəlifə seçimində İmam Əli (ə), Bəni-Haşim ailəsi və bir çox sayılıb-seçilən səhabələr, o cümlədən Peyğəmbərin əmisi Abbas ibn Əbdülmüttəlib, Salman Farsi, Miqdad, Əmmar Yasir və Əbuzər iştirak etməmişlər.

Həzrət Fatimə (s.ə) xilafətin əsl sahibindən alınıb qəsb olunmasına qəzəblənərək Qüreyş qadınlarına belə buyurdu: “Mənim sizin dünyanızdan qəlbim sınıb və sizdən ayrıldığıma görə şadam, çünki siz mənim haqqımı qoruyub saxlamadınız, Peyğəmbərlə (s) bağladığınız əhdinizi yerinə yetirmədiniz və vəsiyyətini qəbul etmədiniz…”

Bəzi tarixçilərin fikrincə, Əbu Bəkr və Ömər tərəfindən xilafətin qəsb edilməsi, insanların Əhli-Beytdən (ə) uzaqlaşmasına səbəb oldu və bu da xoşagəlməz nəticələr meydana gətirdi. Amma İmam Əlinin (ə) və digər imamların düzgün mövqeləri və fikirləri İslamın tamamilə yanlış istiqamətə yönəlməsinin qarşısını aldı.