Quranın əbədi olması

Sual: Qurani-Kərim təkcə nazil olduğu zamana və dövrə aiddir, yoxsa bütün əsrlər və zamanlar üçün keçərlidir?

Cavab: Qurani-Kərim bütün dövr, zaman və əslər boyunca həmişəlik bəşəriyyətin və insanların doğru yola hidayət olmaları üçün Allah-taala tərəfindən Həzrət Məhəmməd peyğəmbərə (s) sonuncu səmavi kitab olaraq nazil edilmişdir.

Qurani-Kərimin xitab və müraciətləri bütün insanlara və bütün möminlərə ümumi şəkildə ünvanlanıb. Bu, Qurani-Kərimin əbədi olaraq, bütün zamanlarda cahanşümul olmasına dəlalət edir.

Qurani-Kərim bütün zamanlar üçün olmasının digər dəlili də bu müqəddəs kitabda olan elmi ecazkarlıqdır ki, Quranın nazil olduğu dövrdə ümumi müxatəblər bu elmi işarələri dərk etmirdilər. Buna görə də zaman ötdükcə və elm inkişaf etdikcə Quran ayələri daha da aydın təfsir və izah edilir. Bu da sübut edir ki, Qurani-Kərim əbədi olaraq hidayət kitabıdır, çünki elmi kəşflərin çoxalması Quranı köhnəltmir, əksinə daha da yeniləşdirir və Quranın hər zaman hidayət etmək gücündə olduğunu ortaya qoyur.

Quranın nazil olma səbəbi və hədəfi insanların düz və doğru yola hidayət olması, insanların dünya və axirətdə xoşbəxt olmasıdırsa, deməli, Qurani-Kərim sonuncu səvami kitab olaraq bütün əsrlər və zamanlara və bütün insalara aiddir.

Bundan əlavə Qurani-Kərim özünü "bütün aləmlərə öyüd və nəsihət" və "bütün insanlara müjdə verən və bütün insanları qorxudan" kimi təqdim edib.

Qurani-Kərimin bütün əsrlərdə bütün insanların hidayəti üçün nazil olmasını həm Quran ayələri, həm rəvayətlər təsdiq edir, həm müsəlman alimlərin dini görüşü bunu təsdiqləyir və həm də ağıl və məntiq də bunun belə olmasını zəruri bilir və tələb edir.

Quranın ümumi xitabları

Qurani-Kərimin çoxsaylı ayələrində xitab və müraciətlər var ki, bu xitab və müraciətlər bütün insanlara və bütün möminlərə aiddir.

Camaata xitab: "Ya əyyuhən-nas" –  - یا ایها الناسey insanlar, ey camaat. (Bəqərə: 21, 168; Nisa: 170, 174; Yunis: 57, 108; Hücurat: 13.)

Bütün insanlara xitab: "Əyyuhəl-İnsan" -  یا ایها الانسان- (ey insan).

Adəm övladlarına xitab: "Ya bəni-Adəm" – یا بنی آدم  - (ey Adəm övladı).

Bütün möminlərə xitab: "Ya əyyuhəlləzinə amənu" -  یا ایها الذین آمنوا- (ey o kəslər ki, iman gətirmisiniz).

Bundan əlavə Qurani-Kərim özünü "bütün aləmlər üçün öyüd və nəsihət" və "bütün insanları qorxudan" adlandırıb və bu ümumiliyin nəticəsi Quranın əbədi və bütün zamanlar üçün olmasıdır.

Quran dastanları

Qurani-Kərimdə keçmiş ümmətlərdən və onlara göndərilmiş peyğəmbərlərdən çoxlu hekayə və dastanlar var. Bu dastanlarda olan aydın işarələri və batini hədəf və hikmətlərini nəzərə almadan belə deyə bilərik: Dastanların mətnindən əldə etdiyimiz ümümi məna və məfhumlar onların bütün zamanlar üçün ibrət dərsi olduğunu göstərir.

İmam Baqir (ə) buyurdu: "Əgər hər hansı bir tayfa barəsində Quran ayəsi nazil olardısa, o tayfanın ölməyi ilə ayə də ölərdisə, Qurandan geriyə heç nə qalmazdı. Amma Quran göylər və yer qaldıqca qalacaq və əvvəldən sona kimi cərəyan edəcək və hərəkətdə olacaqdır."

Bu hədis çox aydın şəkildə bildirir ki, Quran əbədidir, onun dastanları və o dastanlardan alınacaq hidayət dərsləri də əbədidir, xüsusi bir zaman və məkan üçün deyildir. Çünki əgər bunun əksi olsaydı, xüsusi bir zaman və məkanda yaşayan tayfanın və insanların aradan getməsi ilə onlardan danışan ayələr də aradan gedər və mənasını itirərdi.

Quranın elmi ecazkarlığı

Qurani-Kərim müxtəlif elm sahələrinə aid bir çox elmi mətləblərə işarə etmişdir ki, nazil olduğu zamanda yaşayan insanlar o ayələrdə gizlin olan həqiqətləri və həmçinin zahiri məfhumların həqiqi mənasını dəqiqliyi ilə dərk etmirdilər. Hətta bu günün özündə də müasir elmi araşdırmalardan və müxtəlif elmi sahələrdən anlayışı olmayanlar həmin ayələri dəqiqliyi ilə və tam aydın şəkildə dərk edə bilmirlər. Həmin ayələrin dəqiq izahını isə ayənin işarə etdiyi sahənin biliciləri verə bilirlər və onlar ayəni aydın şəkildə başa düşürlər. Məsələn, yüksəkliyə qalxdıqca oksigenin azalması səbəbi ilə nəfəs almağın çətin olduğuna işarə edən (Ənam, 125) ayələri göstərmək olar ki, bunu insanlar orta əsrlərdən sonra və müasir dövrdə elmi inkişafla başa düşə biliblər.

Həzrət İmam Cəfər Sadiqdən (ə) rəvayət edilən bir hədisdə deyilir: "Quranın hər zaman təzəliyi və yeniliyi və cahanşümul olması buna görədir ki, Allah-taala onu xüsusi və müvəqqəti bir zaman və xüsusi bir xalq üçün göndərməyib. Buna görə də Qiyamət gününə qədər hamı üçün cazibədar və şirin olacaqdır".

Başqa bir hədisdə imam Məhəmməd Baqir (ə) buyurub: "Quran ay və günəş kimi hər zaman öz axarında hərəkətdə və cərəyanda olacaq və insanların həyatına dünyanın sonuna qədər işıq saçacaq."

Daha çox mütaliə üçün bax:

1.       Ayətullah Cavadi Amuli, "Quranın tematik təfsiri" (Quran Quranda), Qum, İsra nəşrləri, c.1, Quranın əbədi olması fəsli.

2.       Şəhid Mürtəza Mütəhhəri, "Xatəmiyyət", Tehran, Sədra nəşriyyatı, 1364 h.ş

3.       Ayətullah Məhəmmədhadi Mərifət, Quran elmləri, s.414 – Qum, Təmhid Mədəniyyət Müəssisəsi, 1380 hş.

4.       Ayətullah Nasir Məkarim Şirazi, Nümunə təfsiri, Darul-Kutubil-İslamiyyə, 1368 hş, c.5, s.435 və c.8, s.227.

 

Dipnotlar: