Pak şərab
Sual: Quranda adı çəkilən pak şərabdan (içki) məqsəd nədir?
Cavab: İnsan surəsinin 21-ci ayəsində əsasən, pak şərab cənnət içkilərindən biridir ki, Allah şəxsən onu salehlərə içirəcəkdir. Pak şərab Quranda adı çəkilən yeganə içkidir ki, onun saqisi (suyu təqdim edən) Allah-təalanın məhz özüdür. Məhz bu baxımdan, bu şərab cənnət əhlinə təqdim edilən bütün nemətlərdən üstün hesab edilir.
Təfsir alimləri bu cənnət içkisinin mənası və xüsusiyyəti barədə müxtəlif fikirlər bildirmişlər. Bəziləri daha çox onun zahiri mənasına diqqət yetirmiş, bəziləri isə onun daha geniş bir məna ifadə etdiyini qeyd etmişlər. Bəzi alimlərin fikrincə, pak şərab cənnət əhlinin cənnət yeməklərindən sonra içdikləri və bütün daxili çirkinliklərini onun vasitəsiylə aradan qaldırdıqları bir içkidir. Digər alimlərə görə isə, pak şərab o şəraba deyilir ki, paklıqda öz son həddinə yetişsin və onu içən şəxsdə heç bir çirkinlik saxlamasın.
Əhəmiyyəti
Pak şərab Quranda işlədilmiş bir ifadədir və İnsan surəsinin 21-ci ayəsindən götürülmüşdür. Bu ayədə “pak şərab” cənnətdə “əbrar”ın içkisi kimi təqdim edilmişdir. “Əbrar” sözü Quranda bir neçə dəfə işlədilmişdir və “yaxşı əməl sahibləri”, “salehlər” mənasını verir.[1] İnsan surəsində cənnət əhli üçün hazırlanmış nemətlərdən danışılır. Həmin cümlələrdən birində belə bildirilir:
وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا
“Rəbləri onlara pak şərab içirəcəkdir”.
Quranda cənnət əhli üçün nəzərdə tutulan müxtəlif içkilərdən söz açılır. Bəzi təfsir alimlərinə görə, bu içkilərin fərqli adları var və onlar cənnətdəki müxtəlif qruplara məxsusdur.[2] Nasir Məkarim Şirazi Quran ayələrində təsvir edilən cənnət şərablarını (içkilərini) müqayisə edərək bu nəticəyə gəlmişdir ki, pak şərab yeganə şərabdır ki, onun saqisi məhz Allahın özüdür.[3] Əllamə Təbatəbai isə qeyd edir ki, məhz bu xüsusiyyətinə görə bu şərab cənnət əhlinə təqdim edilən bütün nemətlərdən üstündür.[4]
Təfsir alimləri bu cənnət içkisinin mənası və xüsusiyyəti barədə müxtəlif fikirlər bildirmişlər. Bəziləri daha çox onun zahiri mənasına diqqət yetirmiş və onu dünyəvi bir içki kimi təsvir etmişlər.[5] Digərləri isə bu ifadəni təvil edərək onu daha geniş bir mənaya yozmuşlar.[6]
“Şərab” və “təhur” sözlərinin mənası
“Şərab” ərəb dilində[7] və Quran terminologiyasında[8] hər növ içkiyə aid edilir, istər məstedici olsun, istərsə də olmasın. Bu məna, (fars dilində və eləcə də) dilimizdə geniş yayılmış və zehnimizdə yalnız məstedici içkiləri canlandıran anlayışdan fərqli biri mənanı ifadə edir.[9] “Təhur” isə həm özü pak olan, həm də başqa şeyləri paklayan şeyə deyilir.[10] Təhur sözü Quranda yalnız iki yerdə işlədilmişdir: O ayələrdən biri Furqan surəsinin 48-ci ayəsidir ki, bu ayədə təhur sözü yağışa nisbət verilir və onun hər şeyi paklayıb canlandırdığı qeyd olunur. O biri isə, İnsan surəsinin 21-ci ayəsidir ki, bu söz bu ayədə cənnət əhli üçün nəzərdə tutulan xüsusi bir içkiyə aid edilir ki, həm paklayıcı, həm də həyat bəxş edəndir.[11]
Qurani-kərimin təfsirlərində
Bəzi təfsir alimlərinin fikrincə, “pak şərab” cənnət əhlinin cənnət yeməklərindən sonra içəcəkləri bir içkidir ki, bütün daxili çirkinliklərini onun vasitəsiylə paklayacaqlar.[12] Digər alimlər isə, bu ifadəni daha geniş bir mənada götürərək ondan daha dərin bir mənanı əldə etmişlər. O alimlərdən biri də Əllamə Təbatəbaidir. O, bu ifadənin təfsirində qeyd edir ki, pak şərab o şəraba deyilir ki, paklıqda öz son həddinə yetişsin və onu içən şəxsdə heç bir çirkinlik saxlamasın.[13] Onun fikrincə, insanın daxili çirkinliklərindən biri də Allahan qəflət etməsidir. O, bundan belə bir nəticə alır ki, pak şərabdan içən salehlər bir an belə olun, Rəblərinin hüzurundan məhrum deyillər və Ona yaxınlıq məqamına çatıblar.[14]
Pak şərabın insanın qəflətini aradan aparması mənasında olmasına Əhli-beytdən (ə) nəql edilən bəzi hədislərdə də işarə edilmişdir. İmam Sadiqdən (ə) İnsan surəsinin 21-ci ayəsinin təfsiri ilə əlaqəli nəql edilən bir rəvayətdə belə buyurulmuşdur ki:
يُطَهِّرُهُمْ عَنْ كُلِّ شَيْءٍ سِوَى اللَّه
“Həmin pak şərab, salehləri Allahdan başqa hər şeydən paklayar”.[15]
Qacar dövrünün məşhur şiə fəqihi Molla Əhməd Nəraqi pak şərabı belə vəsf etmişdir:
Gəl ey saqi, sənə qurban olum,
Sənə və sənin əhdi-peymanına fəda olum.
Mənə şərab ver ki, ruhumu və əqlimi artırsın,
Ruhani varlıqların nuru qəlbimdə əks olunsun.
O şərabı yox ki, Peyğəmbərin şəriətində
O, mundar sayılmış və haram edilmişdir.
O şərabı istəyirəm ki, bağışlayan Rəbbimiz,
Onu pak şərab adıyla adlandırmışdır.[16]
Mənbələr
- ↑ Rəsul Şayeste, “Əbrar”, Rəsul, Daneşnameye Bozorqe İslami, Tehran, Mərkəze Dairətul-Məarife Bozorqe İslami, 1382 h.ş, c.2, “Əbrar” sözünün şərhində.
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, Peyame Quran, Tehran, Darul-Kutubil-İslamiyyə, 1386 h.ş, c.6, s.192.
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, Peyame Quran, Tehran, Darul-Kutubil-İslamiyyə, 1386 h.ş, c.6, s.192.
- ↑ Seyid Məhəmmədhüseyn Təbatəbai, əl-Mizan fi Təfsiril-Quran, Beyrut, Muəssisətu ə`ləmi lil-mətbuat, 1394 h.q, c.20, s.131.
- ↑ Məsələn müraciət et: Fəzl ibn Həsən Təbərsi, Məcməul-Bəyan fi Təfsiril-Quran, Tehran, Nasir Xosrov, 1373 h.ş, c.10, s. 623.
- ↑ Məsələn müraciət et: Həsən Həsənzadə Amuli, Risaleye Nurun əla Nur dər Zikr və Zakir və Məzkur, Qum, Nəşriyyate Təşəyyo, 1371 h.ş, s. 85.
- ↑ Hüseyn ibn Məhəmməd Rağib İsfahani, əl-Mufrədatu fi Ğəribil-Quran, Səfvən Adnan əl-Davudi, Dəməşq, Darul-Qələm və Darul-Şamiyyə, 1412 h.q, s. 448.
- ↑ Seyid Əliəkbər Qərşi, Qamuse Quran, Tehran, Darul-Kutubil-İslamiyyə, 1371 h.ş, c.4, s. 12.
- ↑ Seyid Əliəkbər Qərşi, Təfsiru Əhsənil-Qisəs, Qum, Dəftəre Nəşre Nəvide İslam, 1391 h.ş, c.5, s. 468.
- ↑ Molla Fəthullah Kaşani, Təfsir Mənhəcus-Sadiqin fi İlzamil-Muxalifin, Tehran, Ketabforuşiye Məhəmmədhəsən Ələmi, 1333 h.ş, c.6, s. 362-363.
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, Peyame Quran, Tehran, Darul-Kutubil-İslamiyyə, 1386 h.ş, c.6, s. 192.
- ↑ Təbərsi, Məcməul-Bəyan, c.10, s. 623.
- ↑ Təbatəbai, əl-Mizan fi Təfsiril-Quran, c.20, s. 130.
- ↑ Təbatəbai, əl-Mizan fi Təfsiril-Quran, c.20, s. 130.
- ↑ Məhəmməd ibn Şahmürtəza Feyz Kaşani, Təfsirus-Safi, təhqiqe Seyid Möhsün Hüseyni Əmini, Tehran, Darul-Kutubil-İslamiyyə, 1416 h.q, c.7, s. 364.
- ↑ Həsənzadə Amuli, Risaleye Nurun əla Nur dər Zikr və Zakir və Məzkur, s. 85.