Muhəmməd bin Əbdulvəhhab

Sual: Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab Səudiyyə Ərəbistanında necə ortaya çıxdı və hansı inanclara sahibdir?

Cavab: Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab vahhabilik məzhəbinin qurucusudur. O, Məhəmməd ibn Səud ilə əməkdaşlıq edərək, habelə İngiltərə hökumətinin dəstəyi ilə Səudiyyə Ərəbistanında nüfuz əldə etmişdir. Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın inancları əsasən peyğəmbərlərin (ə) və saleh insanların qəbirlərini ziyarət etməyi, təvəssülü, şəfaəti və təbərrükü inkar etməkdən ibarətdir. Onun inancları əslində İbn Teymiyyənin inanclarıdır və daha çox şirk və tövhid ətrafında dövr edir. Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab qəbirləri ziyarət edən, təvəssül, şəfaət və təbərrükə inanan müsəlmanları təkfir etmişdir.

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab və Əl Səud dövləti

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab ibn Süleyman Təmimi bəzi mənbələrə görə 1111 hicri-qəməri ilində digər mənbələrə görə isə, 1115-ci hicri-qəməri ilində (1703 və ya 1704-cü miladi ili) Nəcdin şəhərlərindən olan Uyeynədə anadan olmuşdur. O, ilkin təhsilini atasından aldıqdan sonra, təhsilini digər şəhərlərdə davam etdirmişdir. O, erkən yaşlarından İslam dini haqqında fikirlər və inanclar irəli sürmüşdür ki, bu da atasının etirazı ilə qarşılaşır. Atası Hərimlə şəhərində vəfat etdikdən sonra, Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab insanları öz inancına dəvət etməyə başlayır. Hər hansı bir şəhərə gedərkən öz inanclarını dilə gətirirdi. Bu da insanların nifrətinə və həmin şəhərdən qovulmasına səbəb olurdu. Hətta Hərimlə şəhərində atasının ölümündən sonra insanlar onu öldürmək istəmiş və o da məcbur alıb oradan qaçaraq doğma şəhəri Uyeynəyə, Osman ibn Məmmər adlı şəhər hakiminin yanına getmişdir. Osman onu qəbul etmiş və beləcə vəhhabilərin “şeyxinə” olan sədaqətini göstərmişdir. O, Osmanı bütün Nəcdi ələ keçirməyə ümidləndirmiş və tərəflər arasında əməkdaşlıq üçün müqavilə bağlanmışdır. Lakin bu müqavilə davam etməmiş və Vəhhabın öz inancına uyğun hərəkət etməsindən sonra, Osman, Əl-Əhsa şəhərinin əmiri Süleyman ibn Məhəmmədin təhdidindən qorxaraqvonu Uyeynədən qovmuşdur.

Vəhhab 1160-cı ildə Dəriyyəyə gəlmiş və Əl Səud sülaləsinin əcdadı olan Dəriyyə əmiri Məhəmməd ibn Səud ilə müttəfiq olmuşdur. Beləliklə, vahhabilik məzhəbi və onun inanclarına əsaslanan bir hökumət, bir tərəfdən Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın dini gücü, digər tərəfdən isə Məhəmməd ibn Səudun siyasi və hərbi gücü sayəsində Dəriyyə Nəcddə qurulmuşdur. Dəriyyə əmiri Məhəmməd ibn Səud, Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab ilə yeni vəhhabi məzhəbinə müsəlmanları dəvət etmək və Allah yolunda müsəlmanlarla döyüşmək və onları öldürmək üçün beyət etmişdir. Bu hökumət bütün müsəlmanlara qarşı xüsusi mövqe tutaraq, sanki yeni bir peyğəmbər müsəlmanları xilas etmək üçün gəlibmiş kimi, ətraf şəhərlərə dəvət məktubları göndərmişdir. Bu hökümət daha sonra müsəlmanların amansız qətliamları və xarici qüvvələrin, xüsusilə İngiltərə hökumətinin köməyi ilə Ərəbistan torpaqlarında genişlənmiş və nəhayət, bütün Ərəbistan yarımadası Əl Səud hökumətinin nəzarəti altına keçmişdir ki, bu günə qədər Əl-Səud sülaləsi bu hökümətə başçılıq etməkdədir.

Vahhabilik məzhəbi Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın və Səudiyyə hökuməti Məhəmməd ibn Səudun adı ilə bağlıdır. Bu iki güc elə bir şəkildə birləşmişdir ki, vəhhabilik Əl Səud hökumətində təcəssüm etmişdir və bu gün dünyada vəhhabilik inanclarına əsaslanan bütün terror qrupları bu hökumət tərəfindən dəstəklənir.

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın inancları

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab, İbn Teymiyyənin ardınca gedərək müsəlman cəmiyyətində vəhhabilik məzhəbini yaratmışdır. Onun inancları digər müsəlmanlardan fərqlənir və İslam inancları ilə ziddiyyət təşkil edir. Buna görə də, həm şiə, həm də sünni müsəlmanlar vəhhabiliyə qarşı çıxırlar. Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın bəzi inancları aşağıdakılardır:

Qəbirləri ziyarət etməyin bidət olması

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab peyğəmbərlərin və övliyaların qəbirlərini ziyarət etməyi bidət və haram hesab edir. O, “şəddur-rihal” hədisinə əsaslanaraq, üç məsciddən başqa heç bir məscidin nəzr edilməyəcəyinə inanır.

Təvəssül

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab Quranın təlimlərinə zidd olaraq təvəssülü inkar edir və ona inananları da müşrik hesab edir. O deyir ki, əgər biri “Ey Allah, Peyğəmbərin vasitəsilə Səndən rəhmət diləyirəm” desə, bu şəxs şirk yoluna düşmüşdür və onun inancı müşriklərin inancıdır.

Halbuki, bütün İslam alimləri, o cümlədən Sübki təvəssül və şəfaətin Allah yolunda gözəl bir əməl olduğunu və heç kimin bunu inkar etmədiyini bildirirlər. İbn Teymiyyə gələnə qədər heç bir alim bunu inkar etməmişdir və o, bu bidəti ortaya ataraq İslam ümmətində parçalanma yaratmışdır.

Şəfaətin inkarı

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın inanclarından biri də şəfaəti inkar etməkdir. Halbuki, şəfaət İslam dininin zəruri məsələlərindən biridir. O, şəfaəti inkar edir və ona inananları şirk və küfrlə ittiham edir. Onun fikrincə, heç kəs nə dünyada, nə də axirətdə Allah ilə öz arasında bir şəfaətçi qoya bilməz. Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın n əvəsi Süleyman ibn Abdullah ibn Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab, “Tövhid” kitabının şərhində qeyd-şərtsiz deyir ki, şəfaət ibadətdə şirk növüdür. O, vurğulayır ki, əgər biri Allah ilə öz arasında bir şəfaətçi qoyarsa, müşrikdir. Onlar Allahdan başqa heç kimin şəfaətçi olmadığını və əgər bir nəfər Allahdan başqasını şəfaətçi qəbul edərsə, müsəlman sayılmayacağını bildirirlər. Çünki bu cür şəfaət yalnız müşriklərin dinində mövcud olmuşdur.

Təqlidin inkarı

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın inanclarından biri də təqlidi inkar etməkdir. O, dörd məzhəbi rədd edərək onlara təqlid etməyi caiz bilmir. Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab digər sünni məzhəblərdən fərqli olaraq, ictihad qapısının açıq olduğunu və dörd məzhəb fəqihlərinin ictihadın bu dörd məzhəbdən sonra mümkün olmadığı fikrinin batil olduğunu bildirir.

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın müsəlmanları təkfir etməsi

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın yuxarıda qeyd olunan inanclarına əsasən, vahhabiliyə mənsub olmayan bütün müsəlmanlar təkfir edilmişdir. Vəhhabilərin lideri olan Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab İslam və müsəlmanların düşmənlərinin məqsədlərinə nail olmaq üçün müsəlmanlara qarşı o qədər düşmənçilik etmişdir ki, o bu düşmənçiliyi öz sözlərində bu cür ifadə edir: “Müsəlmanların şirki, cahiliyyət dövrünün bütpərəstlərinin şirkindən daha ağırdır. Çünki, müşriklər yalnız rifah və xoşbəxtlik dövründə müşrik idilər və çətinlik və bəla zamanı mömin və Allahpərəst olurdular. Lakin müsəlmanlar həm çətinlikdə, həm də rifahda müşrikdirlər.”

O, həmçinin belə deyir: “Müşrikləri (müsəlmanları) təkfir etməmək və ya onların küfründə şübhə etmək, həmin şəxsin dininin ən böyük nöqsanlarından biridir.”

Qənuci bu barədə deyir: “Bizim dövrümüzdə Nəcdən çıxan və Hərəmeyni ələ keçirən Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın ardıcılları özlərini Hənbəli məzhəbinə mənsub edirdilər və hamısı yalnız onların müsəlman olduqlarını və onlardan başqa kim olursa olsun, müşrik olduğunu bildirirdilər. Bu şüarla da əhli-sünnə və onların alimlərinin qətlini halal hesab edirdilər.”

Əhməd Zeyni Dəhlan “Xülasətül-Kəlam” kitabında belə yazır: “Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab onun məzhəbinə tabe olan və əvvəllər həcc ziyarətini yerinə yetirənləri yenidən həcc əməllərini təkrar etməyə məcbur edərək, onlara ilk həclərinin şirk halında olduğunu deyirdilər. Həmçinin onun məzhəbinə tabe olanlara, şəhadət gətirdikdən sonra üçüncü şəhadəti də dilə gətirməyi və əvvəllər kafir olduqlarını və valideynlərinin də küfr halında öldüklərini deməyi əmr edirdi. Əgər onlar bu üçüncü şəhadəti dilə gətirməkdən boyun qaçırsaydılar, onların öldürülməsini əmr edirdi. O, açıq şəkildə deyirdi ki, müsəlmanlar altı yüz il kafir olmuşlar. O, öz ardıcıllarından başqa bütün müsəlmanları müşrik və kafir hesab edirdi və onların qanını və malını halal və mübah sayırdı. Buna görə də, vahhabilərin müsəlmanlara qarşı apardıqları bütün müharibələr “ğəzvə” adlandırılmışdır.”