Bərzəx
Sual: Bərzəx nədir?
Cavab: Bərzəx insanın ölümü ilə başlayan və qiyamətə qədər davam edən bir aləm hesab olunur.[1] Bərzəx dünyasının Qiyamət günündən bəzi fərqləri var, o cümlədən Bərzəxdə simvolik bədən, qiyamətdə isə fiziki diriliş var. Həmçinin imamların şəfaəti yalnız Qiyamətdə nəzərə alınır və Əhli-beytin şəfaəti Bərzəxdə yoxdur.
Hədislərdə bərzəx aləmi, “qəbir” kimi qeyd olunur; İmam Əli (ə), bərzəxi qəbir olaraq izah etmişdir və imamın nəzərinə əsasən yolunu azmış insanlar orada çətin həyat yaşayaraq əzab içində olacaqlar.
Tədqiqatçılar, hədislərdə vəsf edilən bərzəx aləminin “misal aləmi”-nə daha çox oxşar olduğunu bildirir və inanırlar onların hər ikisi bir həqiqətə işarədirlər. Şiə hədislərinə əsasən, bərzəx aləmində ruhların bir-biri ilə və dünyadakı insanlarla əlaqə yaratmaları mümkündür.
Bərzəxin həqiqəti
Bərzəx aləmi, ölümün əvvəlindən qiyamətə qədər hesab olunur. Quranda dünya ilə axirət arasındakı dünya üçün də, Bərzəx ifadəsi işlədilir:
حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ
Nəhayət, (müşriklərdən) birinin ölümü gəlib çatdığı zaman o belə deyər: “Ey Rəbbim! Məni geri (dünyaya) qaytar! Bəlkə, (indiyə qədər) zay etdiyim ömrüm müqabilində yaxşı bir iş görüm! (Yaxud, bu günə qədər tərk etdiyim imana qayıdıb saleh bir əməl edim!) Xeyr, bu onun dediyi boş (faydasız) bir sözdür. Onların önündə dirilib (haqq-hesab üçün Allahın hüzurunda) duracaqları günə (qiyamət gününə) qədər maneə (öldükdən sonra qiyamətədək qalacaqları bərzəx aləmi) vardır. “Muminun” surəsi, ayə 99-100)
Qurani-Kərim bir çox yerlərdə Bərzəx aləminə işarə etmişdir.[2]
Tədqiqatçılar hədislərdə izah edilən bərzəx aləmini “misal aləminə” daha çox bənzər olduğunu qeyd edir və hər ikisinin eyni dünya olduğuna inanırlar. İmam Sadiq (ə) ruh öldükdən sonra quş şəklində olacağını düşünən şəxsin cavabında, möminin ləyaqətini quş şəklinə salınmaqdan daha yüksək hesab etmişdir.
İmam möminlərin ruhlarını, dünyəvi bədənləri kimi bədənlərdə hesab edir. [3]
Bərzəxlə qiyamət arasındakı qeyd olunan fərqlər, bərzəxdə “misal bədəni” [4] qiyamətdə isə “məadın cismani” [5] olmasıdır. Həmçinin, imamlardan (ə) nəql olunan hədislər bu məsələyə aydınlıq gətirir ki, şəfatə bərzəx aləmində günahkarlara və əzaba düçar olmuş insanlara şamil olmayacaq; şəfaət yalnız qiyamət gününə məxsusdur.
İmam Sadiq (ə) buyurur, qiyamət günü şiələr Peyğəmbər (s) və məsum İmamların (ə) şəfaəti ilə cənnətə daxil olarlar. Amma şiələrin bərzəxdə olan vəziyyətlərindən çox narahat olduğunu bildirir.[6]
Qəbir və Bərzəx
Qurani-Kərimin qəbir evindən söz açmış bir çox ayələrində, qəbrin mərhələlərinə də işarə edərək onu zahiri qəbirdən daha üstün bir aləm kimi ifadə etmişdir. [7] Hədislərdə də bərzəx aləmi qəbir olaraq vəsf edilmişdir.[8]
İmam Əli (ə) bərzəxin, qəbir olduğunu bildirir və inanır ki, yolunu azanları orada ağır və əzablı bir həyat gözləyir. [9]
İmam Sadiq (ə), bərzəxi ölümdən axirətə qədər olan zaman bilir [10] və bu da qəbir ilə bərzəxin bir olduğunun göstəricisidir.
Bərzəx aləmində əzablar və mükafatlar
Bərzəxdə də axirət kimi nemətlər və əzablar mövcuddur; Quran, öz qövmü tərəfindən şəhid edilərək cənnətə daxil olan mömin şəxsin dilindən belə nəql edir: “Ona “Cənnətə daxil ol! – deyildi. (O), dedi: “Kaş qövmüm biləydi ki, - Rəbbim məni niyə bağışladı və nəyə görə hörmət sahiblərindən etdi!” (“Yasin” surəsi, ayə 26–27).
Şiə təfsir alimi Təbərsinin fikrincə, bu ayə bərzəx nemətlərinə işarədir.[11] Qurani-Kərimdə bir çox ayələr vardır ki, bərzəxdə olan nemətlərə və əzablara işarə etmişdir. Bu ayələrdən əlavə, hədislərdə də bərzəxdə olan nemətlər və əzablar haqqında söz açılmışdır.[12]
Bərzəxdə başqaları ilə əlaqə
Bərzəxdə mömin və kafirlərin ruhunun dünya əhli ilə görüşü haqqında müxtəlif hədislər nəql edilmiş və şiə hədislərinin ən mühüm mənbələrindən olan “Kafi” kitabında buna ayrıca bir fəsil ayrılmışdır. [13]
Həmçinin, şiə hədislərinə əsasən, bərzəxdə ruhların bir-birilə görüşüb əlaqə saxlamaları da mümküdür. İmam Sadiqdən (ə) nəql edilir ki, bərzəxdə ruhlar bir-birlərini tanıyar və bir-birilə söhbət edərlər.[14]
- ↑ Kuleyni, Məhəmməd ibn Yəqub, “əl-Furu minəl-Kafi”, c 3, səh 242, hədis 3.
- ↑ “Bəqərə” surəsi, ayə 154; “Məryəm” surəsi, ayə 62; “Möminun” surəsi, ayə 11.
- ↑ Kuleyni, Məhəmməd ibn Yəqub, “əl-Furu minəl-Kafi”, c 3, səh 244, hədis 1.
- ↑ Səidi Mehr, Məhəmməd, “Amuzeşe Kəlame islami”, 1381 h.ş, c 2, səh 240.
- ↑ Sübhani, Cəfər, “Mənşure Cavid”, Seyyidüşşühəda müəssisəsi, 1-ci nəşr, 1369, c 9, səh 140.
- ↑ Kuleyni, Məhəmməd ibn Yəqub, “əl-Kafi”, Tehran, Darul-Kutub əl-İslamiyyə, 1365, c 3, səh 242.
- ↑ “Əl-Müfrədat, səh 390.
- ↑ Həsənzadə, Üyuni Məsailu nəfs”, c 2, səh 365.
- ↑ Məclisi, Məhəmməd Baqir, “Biharul-Ənvar, c 6, səh 218.
- ↑ Kuleyni, Məhəmməd ibn Yəqub, “əl-Furu minəl-Kafi”, c 3, səh 242, hədis 3; Məclisi, Məhəmməd Baqir, Biharul-Ənvar, c 6, səh 267.
- ↑ Təbərsi, Fəzl ibn Həsən, “Məcməul-Bəyan fi Təfsiril-Quran, c 8, səh 659.
- ↑ Kuleyni, Məhəmməd ibn Yəqub, “əl-Furu minəl-Kafi”, c 3, səh 244, hədis 2; Məclisi, Məhəmməd Baqir, “Həqqul-Yəqin”, səh 477
- ↑ Kuleyni, Məhəmməd ibn Yəqub, “əl-Kafi”, 1407 h.q, c 3, səh 230.
- ↑ Kuleyni, Məhəmməd ibn Yəqub, “əl-Furu minəl-Kafi”, c 3, səh 244, hədis 3; Məkarim Şirazi, Nasir, “Peyame Quran”, Qum, c 5, səh 459.