Allahı tanımağın zəruriliyi

Allahı tanımağın  zəruriliyi

Sual: Allahı tanımağın zəruriliyi və əhəmiyyəti nədir? Allahı tanımağa əhəmiyyət verməməyin fəsadları nələrdir?

Cavab: Mütəkəllimlər (əqidə alimləri) Allahı tanımağın zəruriliyini müzakirə etmək üçün iki arqumentə - "əgər peyğəmbərlər doğru deyirlərsə, axirətdə cəzanın mümkünlüyü (mümkün zərərin qarşısını almaq)" və "Allahın insana verdiyi nemətlərə şükür etmək öhdəliyi ancaq onu tanıdığımız halda mümkündür (Nemət verənin şükrünü etmək öhdəliyi)” – istinad etmişlər.

Bundan əlavə, insanın bəşər tarixi boyu Allahın varlığına diqqət yetirməsi, varlığın mənşəyini müəyyən etmək istəyi Allahı tanımağın əhəmiyyətini artırmışdır.

Allahı tanımağın əhəmiyyəti

Varlıq aləminin mənşəyini müəyyən etmək həmişə bəşəriyyəti maraqlandıran məsələlərdən biri olub və müxtəlif dini mənbələrin əsas hissəsi Tanrının təsvirinə, onun insan və dünya ilə münasibətinə həsr edilib.

Allahı tanımağın əhəmiyyətini onun insanların fərdi və sosial həyatına təsirləri baxımından nəzərdən keçirmək olar. Şübhə yoxdur ki, Allahı tanıyan insanın həyatı Allahın varlığına inanmayan bir insanın həyatından köklü şəkildə fərqlənir. Həmçinin, Allaha iman gətirən və onu müxtəlif şəkildə tanıyan iki insanın həyatı da müqayisə edildikdə, onların arasında həyatın müxtəlif sahələrində, niyətlərində, mühakimələrində və rəftarlarında əsaslı fərqlərin olduğu ortaya çıxır və bütün bunlar insanın Allaha hansı şəkildə inanması və onun sifətlərini qavramasının müxtəlif cəhətləri ilə əlaqədardır. Bir sözlə, bu motivlər insana xüsusi xarakter verir və onun kimliyini formalaşdırır.

Allahı tanımağın zəruriliyi

İnsanın fitrətində Allahı tanımağın müəyyən bir mərtəbəsi yerləşdirilmişdir. Bu fitri bilik yalnız insanda Allaha olan mərifətin artması və kamilləşməsi üçün zəmin yaradır. Bununla belə, İslam mütəkəllimləri Allaha nisbətdə elm və mərifət əldə etmək yolunda hərəkət etməyin zəruriliyini daha da vurğulamaq üçün Allahı tanımağın zəruriliyi barədə bəzi dəlillər irəli sürmüşlər.

Mümkün zərərin qarşısının alınması

İlahi peyğəmbərlərin zühurundan və onların Allaha ibadətə dəvətindən xəbərdar olan hər bir insanın ağlında belə bir ehtimal yaranır ki, əgər peyğəmbərlər dəvətdə səmimi olsalar, bu şəxslər peyğəmbərlərin verdiyi tapşırıqları yerinə yetirmədiyi üçün cəzalandırılacaqdır. Bu zaman böyük zərər və ziyana uğrayacaqlar. Digər tərəfdən, hikmət və ağıl hökm edir ki, insan ehtimal olsa belə, mümkün qədər zərər və ya cəza ilə üzləşməkdən çəkinməlidir.

Buna görə də hər bir insan üçün dinə tabe olmadığına görə cəzalandırılma ehtimalı vardır və ağıl küfrün verdiyi zərərin qarşısını almağı vacib hesab etdiyindən, Allahın varlığından xəbərdar olması və onun sifətlərini araşdırıb düşünməli olduğu hökmünü verir.

Bunula da həqiqətən, Allahın var olduğu və peyğəmbərlərin dəvətinin  də haqq olduğu təqdirdə, onlara tabe olmaqla özünü ilahi əzabdan xilas edə bilər.

Nemət verənin şükrünü yerinə yetirməyin vacibliyi

Şübhəsiz ki, insanın həyatında çoxlu nemətlər vardır. Digər tərəfdən, insan ağıl “munimə” (nemət verənə) şükür etməyi zəruri bir şey hesab edir. Odur ki, insanın nemət verənə şükür etməsi lazımdır və bir varlığın “munimə” (nemət verənə) şükür etməyi zəruri və bir varlığın şükrü onu tanımaqdan asılı olduğundan, insan ağılı həqiqi nemət sahibini (Allahı) tanımaq yolunda addım atmasına hökm edir.