“Təthir” ayəsində Əhli-beytdən məqsəd kimdir?

Sual: “Təthir” ayəsindəki “Əhli-beyt” ifadəsinin mənası nədir? Ayələrin məzmununa görə, Peyğəmbərin (s) zövcələri bu ayəni ehtiva edirmi?

Cavab: Şiə və bir çox əhli-sünnə alimlərinin nəzərində “Təthir” ayəsindəki “Əhli-beyt” sözü həzrət Muhəmməd (s), Əli (ə), Fatimə (s), Həsən (ə) və Hüseynə (ə) məxsus olan bir addır. Şiə mənbələrində və bəzi əhli-sünnə mənbələrində bu məsələyə təkid edilmişdir.

Təfsir alimləri “Təthir” ayəsindən (“Əhzab” surəsinin 33-cü ayəsi) əvvəl və sonrakı ayələrin Peyğəmbərin (s) zövcələrinə ünvanlasalar da, “Təthir” ayəsini Peyğəmbərin (s) zövcələri ilə bağlı olmadığını bildirirlər, çünki Peyğəmbərin (s) zövcələrinə xitab olan ayələr “talaq”, “əzab” və “evdə qalma” əmri ilə bəyan edilir, lakin “Təthir” ayəsində xitab ehtiram və kəramətlədir. Həmçinin, bu yeddi ayədə işlədilən əvəzliklər qadın cinsinə aid əvəzliklərdir, “Təthir” ayəsində olan iki əvəzlik isə kişi cinsinə aiddir.

Bəziləri qeyd edirlər ki, əgər “Əhli-beyt” Peyğəmbərin (s) zövcələrinə şamil olsaydı, buna Peyğəmərin (s) zövcələri və ya ətrafında olan şəxslər tərəfindən də təkid edilərdi, halbuki, bu insanların heç biri (özləri üçün) bu fəzilətə işarə etməmişlər.

Ayə

“اِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَیتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطهیرًا”

“Ey Əhli-beyt! Allah sizdən çirkinliyi (günahı) yox etmək və sizi tərtəmiz (pak) etmək istər!”

“Əhli-beyt” sözünün hərfi və terminoloji mənası

“Əhl” sözü lüğətdə mənsubiyyət və asılılıq olan “birlik”, “Beyt” (ev) isə “insanın sığındığı yer” deməkdir. İslam maarifində “Əhli-beyt” sözünün tərkib (mürəkkəb) olması həm şiə, həm də əhli-sünnə nəzərində hərfi mənasından daha məhdud olan və müəyyən insanlara aid olan xüsusi bir məna daşıyır. Şiələr Quranda işarə olunan “Əhli-beyt” sözünü “əba sahibləri” sayılan (Məhəmməd (s) Fatimə (s) Əli (ə) Həsən (ə) və Hüseyn(ə)) üçün xüsusi bir ad hesab edirlər.

Peyğəmbərin (s) zövcələrinə aid yeddi ayə

“Təthir” ayəsi Peyğəmbərin (s) zövcələrinə aid hökmləri bildirən yeddi ayə arasında gəlmişdir, “Təthir” ayəsindən əvvəl və sonrakı ayələr Peyğəmbərin (s) zövcələri haqqındadır və onlara xitab olunmuşdur. Amma təfsir alimləri “Təthir” ayəsinin Peyğəmbərin (s) zövcələrinə aid olmadığını vurğulayırlar.

Peyğəmbərin (s) zövcələrinə ünvanlanan xitablar məzəmmətlə dolu xitablardır, bu ayələrdə, Peyğəmbərin (s) zövcələri talaq və əzab ilə təhdid edilmiş və evdə qalmalarına əmr edilmişdir. Bunun əksinə olaraq “Təthir” ayəsinin xitabı ehtiramla dolu xitabdır.

Peyğəmbərin (s) zövcələrinə aid olan əvəzliklərin hamısı qadın (əlaməti daşıyan) əvəzliklərdir, “Təthir” ayəsində olan iki əvəzlik, kişi cinsinə aid olduğu üçün, bu iki əvəzlik həmin hissənin Peyğəmbərin (s) zövcələrinə deyil, başqa insanlara aid olduğunu bildirir.

Bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, əgər Əhli-beytdə məqsəd Peyğəmbərin (s) zövcələri olsaydı, bu onlar üçün fəzilət sayılardı. Amma Peyğəmbərin (s) zövcələrindən heç biri bu adın ona aid olmasını iddia etməmiş və tarixdə onların bununla fəxr etməsindən bəhs olunmamışdır. Müaviyə Ümmül-Mömininin qardaşı idi (onun bacısı Ümmü Həbibə Peyğəmbərin (s) həyat yoldaşı idi) və bununla fəxr edərdi və əgər bacısı Əhli-beytdən olsaydı, mütləq onu qeyd edərdi, halbuki, onun tərəfindən belə bir iddia nəql olmamışdır.

Əhli-sünnə alimlərinin nəzəri

Əhli-sünnə alimlərinin bir çoxu Ali-Əba olan beş şəxsin “Əhli-beyt” sayıldığına təkid etmişlər:

Əhli-sünnənin məşhur alimlərindən sayılan Vahidi “Təthir” ayəsinin Peyğəmbər (s), Əli (ə), Fatimə (ə) və Həsəneynə (ə) aid olduğunu bildirərək, inanır ki, onlardan başqa, heç bir şəxsin bu məsələylə əlaqəsi yoxdur.

Əhli-sünnə ravilərindən olan Siyuti nəql edir ki, Cəməl döyüşündən sonra Aişədən Əli (ə) haqqında soruşdular. Aişə cavab verdi: “Məndən Peyğəmbərin (s) ən çox sevdiyi şəxs və Allah Rəsulunun (s) ən sevimlisinin həyat yoldaşı olan bir şəxs haqqında soruşursuz? Mən özüm gördüm ki, Peyğəmbər (s) Əli, (ə) Fatimə (s), Həsən (ə) və Hüseyni (ə) bir parçanın altına toplayıb dedi: İlahi, bunlar mənim əhli-beytim və köməkçilərimdir, onlardan murdarlığı təmizlə və çirkinlikləri onlardan uzaq et.”

Bu hadisə “Səhih-Müslim”, “Müstədrək” və “Sünəni-Beyhəqi”də Aişədən nəql edilmişdir. Əlbəttə, şiə təfsirçilərinin çoxu bu hədisi Ümmü Sələmədən nəql edirlər və “Təthir” ayəsinin Ümmü Sələmənin evində nazil olduğunu bildirirlər.

Əlavə məlumat üçün müaraciət edin:

·       İmamşenasi, üçüncü cild, Məhəmmədhüseyn Tehrani, “Hikmət” nəşriyyatı.

·       “Təcəlliye vilayət dər ayeye Təthir”, Abdulla Cavadi Amuli, “İsra” nəşriyyatı.

·       “Porsemane ismət, Şərhi bər ayeye Təthir”, Əli Əkbər Babayi.

Dipnotlar: