Əli (ə) xilafətin qəsb edilməsi haqqında nə buyurur?

Sual: İmam Əli (ə) özündən əvvəlki xəlifələri xilafətin qəsbkarı adlandırıbmı?

Cavab: Tarix və hədis kitablarında imam Əlidən (ə) xilafətin qəsb olunması ilə bağlı bir çox xütbələr nəql olunub. Əli (ə) Şiqşiqiyyə xütbəsində, Misir əhalisinə yazdığı məktubda, Suffeyn döyüşündə və Nəhcul-Bəlağənin bır sıra xütbələrində xilafətin qəsb olunması barədə söhbət açmışdır.

Həmçinin bir çox xütbələrdə, o cümlədən "Kafi" kitabında nəql olunan “Vəsilə” xütbəsində, hakimiyyətinin əvvəlində və İmamın (ə) Bəsrəyə yola düşərkən söylədiyi xütbədə-onu İbni Əbil Hədid Nəhcul bəlağənin şərhində nəql edib- xilafətin qəsb olunması məsələsinə açıq-aşkar toxunulmuşdur.

Bəzi xütbələrdə xilafəti qəsb edənin adı (Əbubəkr) çəkilib, bəzi xütbələrdə isə ümumi olaraq qəsbkarların Qureyşdən olduğu söylənib.

Misir əhalisinə məktub

İmam Əli (ə), Nəhcul-Bəlağədə də yer almış, Misir əhalisinə yazdığı məktubunda Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra xilafətin qəsb olunmasına işarə edib və müsəlmanları Peyğəmbər ailəsinə deyil Əbubəkrə beyət etməsinə görə tənqid edərək buyurub: “O (İslam Peyğəmbəri) Allaha tərəf getdi, müsəlmanlar ondan sonra hakimiyyət uğrunda bir-biri ilə ixtilafa düşdülər. Allaha and olsun heç vaxt qəlbimdən keçməz və ağlıma gəlməzdi ki, ərəblər Peyğəmbərdən (s) sonra xilafəti onun ailəsindən alacaq və ya məni xilafətdən uzaqlaşdıracaqlar. Heç bir şey məni insanların filan şəxsə beyət etməyə tələsməsi kimi narahat edib təəccübləndirmədi”.

Siffeyindəki çıxışı

Nəhcul-Bəlağənin 162-ci xütbəsində imam Əli (ə) Siffeyin müharibəsində bir şəxsin xilafətin Qureyş tərəfindən qəsb olunması barədə verdiyi sualın cavabında: “Ümmətə rəhbərlik bizə məxsus idi və bizim Peyğəmbərə bağlılığımız başqalarından daha möhkəm idi. Lakin bir qrup buna paxıllıq etdi, bir qrup da göz yumdu. Bizimlə onların arasında hakim Allahdır və hamı Ona tərəf qayıdacaqdır”.

Əlbəttə imam Əli (ə) yersiz sual verdiyi üçün həmin şəxsi danladı. Çünki İmamın (ə) bəzi döyüşçülərinin xəlifələrə etiqadı var idi və bu məsələnin orada açılması qoşunda ikitirəlik yaradardı.

Nəhcul-Bəlağənin 172 və 197-ci xütbələri

İmam Əli (ə) Nəhcül Bəlağənin 172-ci xütbəsində Qureyşi xilafətin qəsbkarları ilə əlbir hesab edir və Allahdan ona Qureyşə qarşı yardım istəyir: “İlahi mənə Qureyşin və ona kömək edənlərin müqabilində yardım et! Çünki onlar mənimlə qohumluq əlaqələrini kəsdilər və mənim əzəmətli məqamımı kiçik saydılar, mənim haqqım olan xilafəti qəsb etməkdə və mənimlə mübarizədə bir-birləri ilə əlbir oldular”.

Həmçinin Nəhcul Bəlağənin 197-ci xütbəsində imam Əli (ə) Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra özünü onun canişini olmağa başqalarından daha layiq hesab edərək buyurur: “Allahın Peyğəmbəri (s) başı mənim sinəmdə olduğu halda dünyasını dəyişdi. Mələklərin köməyi ilə ona qüsl verdim... Peyğəmbər (s) həyatda olduğu və dünyadan köçdüyü zaman kim onun canişini olmağa məndən daha layiq idi?”

Şiqşiqiyyə xütbəsi

İmam Əli (ə) Nəhcul Bəlağənin “Şiqşiqiyyə” adı ilə tanınan üçüncü xütbəsində Əlinin (ə) xilafətə özündən daha layiq olduğunu bildiyi halda xilafəti qəsb edən Əbubəkri tənqid edir və buyurur: “Allaha and olsun Əbu Qəhafənin oğlu Əbubəkr xilafət libasını geyindi bir halda ki, bilirdi ki, mənim xilafətdəki məqamım dəyirman daşının milinin dəyirmana olan nisbəti kimidir. Elm sel kimi mənim vücudumdan axır, heç bir düşüncə mənim məqamımı dərk etməyə qadir deyil. Amma mən xilafətə göz yumdum və ondan üz çevirdim. Dərindən düşündüm ki, kəsilmiş əllə və köməksiz halda döyüşüm, yoxsa kor edici zülmətə dözüm.

Vəsilə xütbəsi

“Kafi” kitabında nəq olunan Vəsilə xütbəsində imam Əli (ə) xilafəti qəsb etmiş iki şəxsi bədbəxt, azmış və nadan adlandırır və axirətdə yerlərinin pis olacağını bildirir: “Məndə elə fəzilətlər var ki, onları dilə gətirsəm çox yüksələr və ona qulaq asmaq uzun zaman alar. O iki bədbəxt xilafət libasını əyinlərinə geyindikləri, haqqları olmayan bir şeydə mənimlə düşmənçilik etdikləri, azğınlıq ücbatından o mənsəbə yiyələndikləri və nadanlıq üzündən onu özlərinə bağladıqları üçün aqibətləri pis olacaq. Nə pisdir özləri üçün hazırladıqları. Qəbr evində bir-birinə lənət deyəcək və bir-birlərindən bizarlıq edəcəklər”.

Xilafətinin əvvəlindəki xütbə

Nəhcul Bəlağənin əhli-sünnə şərhçilərindən olan İbni Əbil Hədidin qeyd etdiyi bir xütbədə imam Əli (ə) hakimiyyətinin ilk günlərində Qureyşi Peyğəmbərin (s) rehlətindən sonra xilafətin qəsbkarı adlandırır: “Ey camaat! Bilin ki, Peyğəmbər (s) bizim aramızdan gedəndən sonra Peyğəmbərin qurduğu hökümət barəsində heç kim bizimlə münaqişə etməməli və ona tamah gözü dikməməli idi. Çünki biz onun varisi, vəlisi və itrəti idik. Gözlədiyimizin əksinə olaraq Qureyşdən bir qrup bizim haqqımıza əl uzatdı, xilafəti bizdən aldı və onu mənimsədi. Allaha and olsun! Əgər müsəlmanların arasında uçurum və ixtilafın yaranacağı qorxusu olmasaydı, yenidən bütpərəstliyin və küfrün geri qayıtması və İslamın məhv olub aradan getməsi qorxusu olmasaydı, bizim halımız indi gördüyünüz kimi olmayacaqdı”.

Təlhə və Zübeyrin üsyanı

Nəhcul Bəlağənin əhli-sünnə şərhçilərindən olan İbni Əbil Hədidin qeyd etdiyi bir xütbədə imam Əli (ə) beyəti sındıran Təlhə və Zübeyrin üsyanını yatırtmaq üçün Bəsrəyə yola düşəndə onun haqqını qəsb edən Qureyşi özbaşına şəxslər kimi vəsf edir. İmam (ə) buyurur: “Allah Öz peyğəmbərinin canını aldığı zaman Qureyş inadkarcasına özlərin bizdən öndə saydılar və bizi öz haqqımızdan məhrum etdilər. Lakin mən gördüm ki, bu işə səbr edib dözmək, müsəlmanların arasında ixtilaf və qan tökülməsindən daha yaxşıdır. Çünki insanlar yenicə müsəlman olmuşdular. Din içi südlə dolu agzı köpüklənmiş kuzə kimi idi. Ən az diqqətsizlik onu çürüdər və ən kiçik insan onu aşırda bilərdi”.