İslamın yayıldığı ilk vaxtlarda qadınların hicabı
Sual: “İslam dininin yayılmağa başladığı vaxtlarda hicab necə idi? Peyğəmbər və imamların bu haqda nə kimi tövsiyyələri olmuşdur? Yaşlı qadınların hicabı hansı formada idi?”
Cavab: İslamın yayılmağa başladığı ilk günlərdə hicab ayələri nazil olduqdan sonra qadınlar baş və boyunlarını örtür, nazik və bədənin cizgilərini göstərən paltarlar geyinmirdilər.
Tarixi mənbələrə əsasən qadınlar İslamdan əvvəl öz hicablarına xüsusi diqqət ayırmırdılar, amma İslam dini yayılmağa başladıqda, onların geyimlərində dəyişiklik baş verdi. Quranda olan bəzi ayələr hicabın şəri cəhətdən vacib olduğuna dəlalət edir. Habelə Peyğəmbər (s) və digər məsumlardan (ə) da hicabin forması və əhəmiyyəti haqqında bəzi hədislər nəql olunmuşdur. Yaşlı qadınlara isə bəzənməmələri və cinsi cazibədarlıqlarını itirmiş olduqları şərtilə, hicab vacib deyil.
Hicabın vacibliyinə dəlalət edən ayələr
Təbərsi[1], Məkarim Şirazi[2] və Əllamə Təbatəbai[3] kimi təfsir alimlərinin fikrinə əsasən, ərəb qadınları, adətən, sinələri və yaxaları açıq olan köynəklər geyinər, yaylıqlarını (örpəklərini) elə bağlayardılar ki, boyun və sinələrini örtməz, qulaqlar və sinələrinin yuxarı hissəsi açıq qalardı. Elə bu səbəbdən də, “Nur” surəsinin 31-ci ayəsi nazil oldu və qadınlara yaylıqlarını (örpəklərini) saç, sinə, boyunlarının ətrafı və çənələrinin altı örtülmüş olacağı şəkildə bağlamaları əmr edildi:
وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ
“Mömin qadınlara de ki, (başqalarının ayıb yerləri və yad kişinin bədəni kimi, baxılması haram olan şeylərlə qarşılaşanda) gözlərini yumsunlar və öz ayıb yerlərini (üz və əllərindən başqa, bədənlərinin hər yerini yadların görməsindən) qorusunlar.”
Hədislərə əsasən, “Əhzab” surəsinin 59-cu ayəsi nazil olduqdan sonra, Mədinənin qadınları geyimlərini Allahın bu əmrinə uyğun formada tənzimlədilər:
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمً
“Ey Peyğəmbər, öz zövcələrinə, qızlarına və möminlərin zövcələrinə de ki, örpəklərini örtsünlər. Bu (iş) onların (hicab və iffətlə) tanınması, (nadürüstlərin onlara) əziyyət verməməsi və incitməməsi üçün daha münasibdir. Allah həmişə bağışlayan və rəhm edəndir.” [4]
Ənsar qadınlarının hicabı
Hədis mənbələrinə əsasən “Nur” surəsinin 31-ci ayəsi nazil olduqdan sonra, Mədinənin qadınları özlərini örtmək üçün örpək və qara paltar geyindilər.
Habelə, Aişə və Ümmü Sələmənin bir nəqlinə əsasən, Ənsar qadınlarına hicab geyindiklərinə və qara geyimdən istifadə etdiklərinə görə həmişə hörmət edərdilər. [5]
Nəql olunur ki, xanım Fatimə (ə) evdən çıxmaq istəyən zaman və Peyğəmbərin (s) yanına gedərkən, çadra və üz örtüyü kimi xüsusi geyimlərdən istifadə edərdi. Fədək bağlarının qəsb olunduğu zamanlarda, xanım Zəhra (ə) evdən çıxan zaman örpəyini möhkəm bağlamış, çadrasını bütün bədənini örtmüş və aşağı ərtafları yerə çatan bir vəziyyətdə geyinərək, bir dəstə qadınla məscidə tərəf yollanmışdır. [6]
İmamların hicabın formasını təyin etməsi
Bəzi hədislərdə imamlar hicabın formasını bəyan etmişlər :
İmam Əli (ə) qadınlara belə buyurur : “Qalın paltar geyinin. Paltarı nazik olan qadının, dini də nazik olar.”[7]
Başqa yerdə qeyd olunur ki, Peyğəmbər (s) ona hədiyyə verilən nazik bir parçanı səhabələrindən birinə verdi və onu iki hissəyə bölməsini tapşırdı. Daha sonra qeyd etdi ki, “həmin parçanın bir hissəsindən özün üçün köynək tik və o biri hissəsini də həyat yoldaşına ver ki, başını bağlasın. Həyat yoldaşına tapşır ki, bədəni görsənməsin deyə, onun altından paltar geyinsin”. [8]
Yaşlı qadınların hicabı
Quran hicab taxmağı yaşlı qadınlar üçün daha münasib bilib, ona tövsiyyə etsə də, onları hicabın qaydalarına riayət etməkdən istisna etmişdir :
وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاء اللَّاتِی لَا یَرْجُونَ نِکَاحًا فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُنَاحٌ أَن یَضَعْنَ ثِیَابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِینَةٍ وَأَن یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَّهُنَّ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
“Evlənmək (cinsi yaxınlıq) meylləri olmayan qoca qadınların öz zinət və bəzəklərini göstərmədən (baş örtüyü və bu kimi üst) paltarlarını çıxarmalarında bir günah yoxdur. İffətli olmaları onlar üçün daha yaxşıdır. Allah eşidən və biləndir” (“Nur” surəsi, 60-cı ayə).
“Nümunə” təfsirinə əsasən bu istisnanın iki şərti vardır : [9]
1. Bu qadınlar evlilik üçün meyilləri olmayan və cinsi cazibələrini itirmiş bir yaş həddinə yetişmiş olsunlar.
2. Hicabları olmadığı halda özlərini bəzəməsinlər.
Dipnotlar:
- ↑ Təbərsi, “Məcməul-bəyan”, İslami kitab satışı, cild 5, səh. 138.
- ↑ Məkarim Şirazi, “Nümunə” təfsiri, İslami kitablar evi, cild 14, səh. 440.
- ↑ Əllamə Təbatəbai, “Əl-Mizan” təfsiri, İslami kitablar evi, cild 15, səh. 126.
- ↑ Süyuti, Əbdürrəhman ibn Əbi Bəkr, “Durrul-mənsur”, Təfəkkür evi, Beyrut, cild 6, səh. 659.
- ↑ Zəməxşəri, “Əl-Kəşşaf”, Beyrut, Ərəb kitab evi, cild 3, səh. 231 və Əbu Davud, “Əs-Sünən”, Muhyiddin Əbülhəmidin araşdırması, Beyrut, Məktəbətul-Əsriyyə, cild 4, səh. 61.
- ↑ Təbərsi, “Əl-İhticac”, Elm Nəşriyyat Müəssisəsi, cild 1, səh. 98.
- ↑ Əllamə Məclisi, Biharul Ənvar, Tehran, İslami kitabxana, 2-ci çap, 1988, cild 83, səh. 184.
- ↑ Əbu Davud, “Əs-Sünən”, cild 4, səh. 65.
- ↑ Məkarim Şirazi, “Nümunə” təfsiri, Tehran, İslami kitablar evi, 32-ci çap, 1996, cild 14, səh. 542.