Əhli-Beytin (ə) Qədir hədisinə istinadı

Sual: Hansı İmam (ə) öz imamətini sübut etmək üçün Qədir hədisinə və ya xütbəsinə istinad etmişdir?

Cavab: İmam Əli (ə), Həzrət Fatimə (s), İmam Həsən (ə) və İmam Hüseyn (ə) bəzi zamanlarda öz müxaliflərinə Qədir-xum xütbəsi ilə dəlil gətirmişlər. Beləki, İmam Əli (ə) Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra dəfələrlə öz xilafət haqqını sübut etmək üçün Qədir hədisinə istinad etmişdir. O bu hədisə dəfələrlə, o cümlədən Səqifə hadisəsindən sonra birinci xəlifə ilə keçirilən görüşdə, habelə ikinci xəlifənin canişininin seçilməsi üçün təşkil olunan altı nəfərlik şura iclasında, üçüncü xəlifənin xilafəti dövründə və öz xilafət dövründə istinad etmişdir.

Həzrət Fatimə (s) də Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra mühacirlər və ənsarla olan bir yığıncaqda Qədir hədisinə istinad edərək onları bu hadisəni unutduqlarına görə qınayır. Bundan əlavə, İmam Həsən (ə) də Müaviyə ilə sülh zamanı Peyğəmbərdən (s) sonra imamət məqamına kimin layiq olduğunu sübut etmək üçün Qədir hədisinə istinad etmişdir. İmam Hüseyn (ə) də Müaviyənin ölümündən əvvəl Həcc səfəri zamanı etdiyi çıxışında Müaviyəni xilafəti qəsb edən biri kimi tanıtdırmış və İmam Əlinin (ə) fəzilətini sübut etmək üçün Qədir hədisinə istinad etmişdir.

İmam Əli (ə)

İmam Əli (ə) dəfələrlə xilafət haqqını sübut etmək üçün Qədir hədisinə istinad etmişdir.

-      Əbu Bəkrlə görüşdə Qədir Xum hədisinə istinad:

Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra Əbu Bəkr İmam Əlinin (ə) ona beyət etmədiyini gördükdə, onunla xüsusi bir görüş keçirmək istədi və Əmirəl-mömininlə (ə) bu barədə söhbət etdi. Görüş zamanı Həzrət Əli (ə) öz fəzilətlərini sadalayaraq belə buyurdu:

أَنْشُدُکَ بِاللَّهِ أَنَا الْمَوْلَی لَکَ وَ لِکُلِّ مُسْلِمٍ بِحَدِیثِ النَّبِیِّ ص یَوْمَ الْغَدِیرِ أَمْ أَنْتَ؟ قَالَ بَلْ أَنْت 

“Səni Allaha and verirəm, Peyğəmbərin Qədir günündəki hədisinə əsasən, mən sənin və bütün müsəlmanların mövlasıyam, yoxsa sən?” Əbu Bəkr dedi: “Əlbətdəki sən!”

-      Ömər ibn Xəttabdan sonrakı xəlifənin təyin edilməsi üçün altı nəfərlik şuranın iclasında Qədir hədisinə istinad:

Həzrət Əli (ə) şura üzvlərinə çoxsaylı dəlillər gətirdikdən sonra özünün başqalarına olan üstünlüyünü sübut etmək üçün belə buyurur: “Məndən başqa Peyğəmbərin (s) Qədir Xumda vilayətə təyin etdiyi bir kəs varmı?” Hamısı dedi: “Allaha and olsun ki, yoxdur.”

-      Osman ibn Əffanın xilafəti dövründə Qədir hədisinə istinad:

İmam Əli (ə) Osman xəlifə olduğu dövrdə ənsar və qureyşdən olan bir qrup insana Peyğəmbərin (s) Qədir Xumda etdiyi xütbəni, habelə  “İkmal” ayəsinin nazil olmasını və bundan sonra Əbu Bəkrin, Ömərin və camaatın ona beyət etməsini xatırladır. Onlar isə belə deyirlər: “Ya Əli, çox yaxşı yadında saxlamısan, biz bu xütbənin bəzi hissələrini unutmuşduq.”

-      Həzrət Əlinin (ə) öz xəlifəliyi dövründə Qədir hədisinə istinadı:

Həzrət Əli (ə) öz xəlifəliyi zamanında “Ruhbə” günündə insanları “Qədir” gününü xatırlatmaq üçün bir araya toplayır və onlara belə buyurur: “Sizi Allaha and verirəm, aranızda olan hər hansı bir müsəlman Peyğəmbərdən Qədir günü nə buyurduğunu eşidibsə, ayağa qalxsın və eşitdiyinə şəhadət versin. O gün Peyğəmbəri (s) görməyən şəxs isə ayağa qalmasın.” Səhabələrdən bəziləri ayağa qalxaraq Qədir haqqında eşitdikləri və şahid olduqları barədə şəhadət verdilər. Başqa bir rəvayətdə isə, Zeyd ibn Ərqəmin şəhadət vermədiyi və İmamın onu lənətlədiyi, bu lənət səbəbindən onun görmə qabiliyyətini itirdiyi bildirilmişdir.

Əmirəl-möminin İmam Əli (ə) Qədir hədisini mühacir və ənsardan olan bir qrup şəxsin qarşısında, habelə Kufədə xəlifə seçildikdən sonra camaat qarşısında, Cəməl döyüşündə, Siffeyn döyüşündə və digər zamanlarda dəlil olaraq gətirmişdir ki, bütün bunlar tarixi mənbələrdə qeydə alınmış məsələlərdəndir. Əllamə Əmini “əl-Qədir” kitabından əlavə, bu mövzuya aid olan “əl-Munəşədətu vəl-İhticacu bi-Hədisil-Qədir” adlı müstəqil bir kitab yazmışdır. Əllamə Əmini bu kitabda sünni mənbələrindəki rəvayətləri sənədləri ilə qeyd edərək, İmam Əlinin (ə) xilafət haqqının isbatı üçün Qədir hədisinə istinad etdiyini göstərmişdir.

Həzrət Zəhra (s)

Əhli-sünnə alimlərindən olan İbn Cəzəri bir rəvayətdə nəql etmişdir ki, Həzrət Zəhra (s.ə) belə buyurmuşdur: “Məgər unutmusunuz ki, Qədir günündə Allah Rəsulunun (s) belə buyurdu: “Mən hər kimin mövlasıyamsa, Əli də onun mövlasıdır.” Sonra belə buyurdu: “Ey Əli, sənin mənə nisbətin, Harunun Musaya (ə) olan nisbəti kimidir.”

Mahmud ibn Lubeyd belə nəql edir: Peyğəmbər (s) vəfat etdikdən sonra, Həzrət Fatiməni (s) Uhud şəhidlərinin qəbri kənarında ağlayan halda gördüm. Mən ondan soruşdum: “Peyğəmbər (s) vəfat etmədən öncə Əlinin imamətinə açıq şəkildə işarə etmişdimi?”

Həzrət Fatimə (s.ə) buyurdu:

وَا عَجَبَاهْ أَ نَسِیتُمْ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ 

“Vay olsun! Məgər Qədir-Xum gününü unutmuzsunuz?!”

Mahmud ibn Lubeyd dedi: “Bəli, bu belədir, amma mən Peyğəmbərin sizə nə dediyini eşitmək istəyirəm.” Həzrət Fatimə (s) buyurdu: “Allaha and olsun, atamdan belə dediyini eşitdim: “Əli, sizin üçün qoyduğum ən yaxşı canişindir. O, məndən sonra imam və xəlifədir. İki övladım (Həsən və Hüseyn) və Hüseynin nəslindən olan doqquz nəfər, hamısı saleh imamlardır.”

İmam Həsən Müctəba (ə)

İmam Həsən (ə) 41-ci hicri-qəməri ilində Müaviyə ilə sülh müqaviləsi zamanı Peyğəmbərdən (s) sonra kimlərin imamətə layiq olduğunu bəyan edərkən, Qədir hədisinə istinad edir və belə buyurur: “Və hamı gördü və eşitdi ki, Peyğəmbər (s) atamın əlini Qədir-Xumda tutaraq camaata belə dedi: “Mən hər kəsin mövlasıyamsa, Əli də onun mövlasıdır. Allahım, onu sevənləri sev və onu düşmən bilənləri düşmən bil.” Sonra isə belə buyurdu: “Bunu, burda olanlar, olmayanlara çatdırsın.”

Bu xütbəni Şeyx Tusi əl-Əmali adlı kitabında cuzi fərqlə nəql etmişdir.

İmam Hüseyn (ə)

İmam Hüseyn (ə) 58 və ya 59-cu hicri-qəməri ilində Müaviyənin ölümündən əvvəl, Məkkəyə həccə ziyarətinə gedərkən Bəni-Haşim və şiələri Mina torpağında öz ətrafında bir araya toplayaraq çıxış edir. Həzrət (ə) çıxışı zamanı Müaviyəni xəlifəliyi qəsb edən biri olaraq təqdim edir. O, Əmirəl - mömininin (ə) fəzilətinə dair Qədir-Xum hədisinə istinad edərək camaatdan soruşur:

أَنْشُدُکُمُ اللَّهَ أَ تَعْلَمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ نَصَبَهُ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ فَنَادَی لَهُ بِالْوَلَایَةِ وَ قَالَ لِیُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ قَالُوا اللَّهُمَّ نَعَم‏

“Sizi Allaha and verirəm, bilirsinizmi ki, Peyğəmbər (s) atam Əlini Qədir-Xumda vəli olaraq təyin etdi və belə dedi: “Burda olanlar, olmayanlara çatdırsın?”. Hamı dedi: “Bəli, biz şahidik.”