İmam Cavadın (ə) uşaq ikən imamət məqamına sahib olması

Sual: Şiələrin İmam Cavad (ə) haqqında inancına əsasən, bir şəxsin uşaqlıqda imam olması mümkündürmü?

Cavab: İmam Cavadın (ə) uşaq ikən imamət məqamına sahib olması İmam Rza (ə) və İmam Cavadın (ə) gətirdiyi dəlillər, habelə imamların (ə) nəssi, yəni açıq-aşkar və möhkəm dini dəlilləri əsasında sübuta yetirilmişdir. Beləki, imam Cavad (ə) yeddi yaşında olduğu halda imamlığa çatmışdır.

İmam Rza (ə) şəhid olduqdan sonra, İmam Cavadın (ə) uşaq olması səbəbindən bəzi şiələr onun uşaqlıq dövründə imamlığı ilə bağlı tərəddüd və çaşqınlığa düşdülər. Bunun nəticəsində isə, bəziləri Vaqifiyyə firqəsinə qoşuldular, bəziləri isə İmam Kazımın (ə) bəzi övladlarını imam seçdilər. Lakin, şiələrin əksəriyyəti İmam Cavadın (ə) imamlığına inanaraq onu qəbul etdilər.

Bu qrup şiələrin İmam Cavadın (ə) imamlığı barədə tərəddüd və çaşqınlığının əsas səbəbi, onların imamlıq üçün yetkinliyi şərt saymalarıdır. İmam Rza (ə) yetkinliyin imamlıq üçün şərt olmasını rədd edərək, İsa (ə) peyğəmbərin uşaq yaşında peyğəmbərliyə seçilməsini nümunə göstərirdi və deyirdi ki, İsaya (ə) peyğəmbərlik verildiyi zaman yaşca oğlumdan kiçik idi. İmam Cavad (ə) isə öz imamlığını sübut etmək üçün Süleyman (ə) peyğəmbərin uşaq yaşında xəlifə olmasına istinad edirdi.

Digər imamlıq iddiasında olanlardan fərqli olaraq, İmam Cavadın (ə) dini mübahisələrdəki üstünlüyü, onun uşaqlıqda imam olduğunu sübut edən digər dəlillərdən biri hesab edilir.

Uşaqlıqda imamət

İmam Cavad (ə) yeddi yaşında olduğu halda imamlığa çatmışdır. Bu hadisə İmam Rzanın (ə) şəhadətindən sonra, 203-cü hicri-qəməri ilində baş vermişdir. İmam Cavadın (ə) imamətinin imam Rza (ə) tərəfindən gətirilmiş açıq-aşkar və möhkəm dini dəlillərə (nəsslərə) əsaslandığı qeyd edilmişdir. Məsələn, Əllamə Məclisi “Biharul-Ənvar” kitabında imam Cavadın (ə) imamətinə dair açıq-aşkar və möhkəm dini dəlilləri əhatə edən bölmədə, o Həzrətin (ə) imamətini vurğulayan 26 hədisi nəql etmişdir.

İmam Rza (ə) şəhid edildikdən sonra İmam Cavadın (ə) uşaq olması səbəbindən bəzi şiələr onun imam olması barədə çaşqınlıq və tərəddüdə düşdülər. Onlardan bəziləri Əhməd ibn Musanın (Şahçıraq) imamətinə inansa da, bəziləri İmam Musa Kazımın (ə) digər övladı olan və Abdullah Avkəlani kimi tanınan Abdullah ibn Musanı imam olaraq seçdilər. Bundan əlavə, bir qrup şəxs də Vaqifiyyə firqəsinə meyl etdilər. Ancaq şiələrin əksəriyyəti İmam Cavadın (ə) imamətinə inandılar. Bəzilərinin İmam Cavadın (ə) uşaqlıq dövründəki imaməti barədə çaşqınlıq və tərəddüdə düşmələrinin əsas səbəbi, onların imamət üçün həddi-büluğun şərt olduğunu hesab etmələri idi. Halbuki, imam Rza (ə) öz həyatı dövründə bu fikri rədd etmişdi.

Dəlillər

İmam Cavadın (ə) uşaqlıqda imamət məqamına çatmasının sübutu ilə bağlı bir sıra dəlillər təqdim olunmuşdur. Bu dəlillərin bəzilərini imam Rza (ə) irəli sürmüşdür. Çünki imam Rzanın (ə) həyatı dövründə şiələr arasında imam Cavadın (ə) İmam Rzanın (ə) 50 yaşında dünyaya gəlmiş övladı olaraq uşaqlıqda imam ola biləcəyi barədə müzakirələr aparılırdı. İmam Rza (ə imamət üçün həddi-büluğun şərt olduğunu rədd edərək, həzrət İsanın (ə) uşaqlıqda peyğəmbərliyə çatdığına istinad edirdi və deyirdi ki, həzrət İsaya (ə) peyğəmbərlik verildiyi zaman onun yaşı mənim oğlumun yaşından az idi. İmam Rzanın (ə) səhabələrindən birindən belə nəql olunur: Misirə səfər edərkən Mədinəyə gəldim və imam Rzanın (ə) evində imam Cavadı (ə) gördüm. O, həmin vaxt beş yaşında idi. Onu Misirdəki şiələrə dəqiq təsvir etmək üçün simasına diqqətlə baxırdım. Bu zaman imam Rza (ə) mənə baxıb dedi: “Allahın imamət haqqında etdiyi iş, peyğəmbərlik haqqında etdiyi iş kimidir. Necəki, Allah Yusif (ə) haqqında buyurmuşdur ki, o, həddi-büluğa çatdıqda ona hökm (peyğəmbərlik) və elm verdik. Yəhya (ə) haqqında isə buyurmuşdur ki, biz Yəhyaya (ə) uşaq ikən peyğəmbərlik verdik.”

İmam Cavadın (ə) özü də uşaq ikən imamətə yetişməsini sübut etmək üçün bir sıra dəlillər irəli sürmüşdür. O Həzrət (ə) buyururdu ki, Allah Davuda (ə) vəhy etdi ki, Süleymanı (ə) öz xəlifəsi təyin etsin, halbuki Süleyman (ə) uşaq idi və qoyun otarırdı. O zaman da Bəni-İsrailin alimləri və zahidləri isə bunu inkar edib etiraz etdilər.

Bəzi tədqiqatçılar İmam Cavadın (ə) uşaqlıqda imamət məqamına yetişməsinin mümkünlüyünü sübut etmək üçün belə bir arqument irəli sürmüşlər ki, insanın ağıl və bədəninin inkişaf dövrü müəyyən bir zaman çərçivəsində həyata keçir və bu zaman çatdıqda, bədən və ağıl kamillik həddinə yetişir. Lakin, hansı əqli maneə vardır ki, qadir və həkim olan Allah müəyyən məsləhətlərə görə bu dövrü bəzi xüsusi bəndələri üçün qısalda bilməsin? Bəşər tarixinin başlanğıcdan indiyə qədər bu adi qaydadan istisna olan insanlar olmuşdur. Beləki, bu şəxslər varlıq aləminin yaradıcısının xüsusi lütfü sayəsində, uşaq yaşlarında ikən bir ümmətə rəhbərlik məqamına nail olmuşlar.

Elmi müzakirə məclisində imamətin sübutu

Mənbələrə görə, imam Rza (ə) şəhid olduqda, nüfuzlu bir qrup şiələr Bağdadda Əbdürrəhman ibn Həccacın evində toplaşır və imam Rzadan (ə) sonra gələcək olan imam barəsində müzakirə etməyə başlayırlar. Bu müzakirə sonda mübahisə və münaqişəyə çevrilir. Çünki bəzi şiələr imam Cavadın (ə) uşaq olmasını əsas gətirərək, o Həzrətin (ə) şiələrin suallarına cavab vermək qabiliyyətində olmadığını və elə buna görə də imam ola bilməyəcəyini düşünürdülər. İraq şiələrinin böyükləri həcc mövsümündə şübhələrini aradan qaldırmaq və imamı tapmaq üçün Mədinəyə, imam Rzadan (ə) sonra imamət iddiaçılarından birinin iştirak etdiyi məclisə gedirlər. Onlar həmin iddiaçını yoxlamaq üçün suallar verirlər, lakin o, bu suallara cavab verməkdə aciz qalı. Daha sonra imam Cavad (ə) məclisə daxil olur və əmisini layiq olmadığı bir işə müdaxilə etməsinə görə qınayaraq, şiələrin suallarına cavab verir.