Vəhabilərin baxışında Allah

Sual: Allah vəhabilikdə necə tanıdılır?

Vəhhabilərin Allahı cism kimi təsvir etməsi İbn Teymiyyə və İbn Qəyyimin fikirlərindən götürülmüşdür. Çünki, onlar özlərini bu iki sələfi şəxsiyyətin ardıcılları bilirlər. Vəhhabilərin baxışına görə, Allah insan kimi təsvir edilir və məkan, ayaq, əl, ağırlıq və oturduğu kürsü kimi xüsusiyyətlərə malikdir. O, peyğəmbərlər və şəhidlərlə görüşlər keçirir. Həmçinin, vəhhabilərin fikrincə, Allah göylər arasında gəzib dolaşır və hətta namaz qılanın qarşısında dayanır.

Allahın məkanı

Vəhhabilərin etiqadına görə, Allah yuxarıda və yüksəkdə yerləşir və hətta bunu zəruri və zati bir məsələ hesab edirlər. Vəhhabilərin əsas fikir atalarından olan İbn Teymiyyə bu yüksəkliyi belə izah edir: Hava yerin üstündədir, buludlar havanın üstündədir və göylər buludların və yerin üstündədir, ərş isə göylərin üstündədir və Allah bütün bunların üstündədir. O, bu məsələni vurğulamaq üçün deyir ki, Allahı görməyi qəbul edən, lakin Allah üçün yüksəkliyi təsdiq etməyənlərin dedikləri zəruri ağıl hökmünə görə məlum fəsaddır! Halbuki Allah buyurur:

فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَ وَجْهُ اللَّه‏

“Hara dönsəniz, Allahın üzü oradadır.”

Və ya buyurur:

وَ هُوَ مَعَکمْ أَینَ مَا کُنتُم

“Harada olsanız, O sizinlədir.”

İbn Teymiyyə və İbn Qəyyim inanırlar ki, Allah kainatdakı varlıqları yaratmazdan əvvəl qalın bir buludun içində idi. Bu buludun altında hava yox idi və üstündə də heç bir şey yox idi və kainatda heç bir varlıq yox idi və Allahın ərşi suyun üstündə idi!

Allahın ağırlığı

İbn Teymiyyənin ardıcıllarının fikrincə, Allahın ağırlığı və çəkisi var və ərş də bu ağırlıqdan dolayı səs çıxarır. Vəhhabilərin banisi İbn Teymiyyə öz kitablarında belə deyir: “Allah ərşin üstündədir və Onun ərşi göylərin üstündə yerləşən bir qübbəyə bənzəyir və bu ərş Allahın ağırlığından, üstündəki yükün ağırlığından səs çıxaran dəvə kimi, səs çıxarır.”

İbn Teymiyyənin tələbələri və onun fikirlərinin təbliğatçıları olan İbn Qəyyim Cövzi və Suleyman bin Abdullah bin Məhəmməd bin Əbdulvahab belə deyirlər: “Allahın ərşi, qalınlığı iki göy arasındakı məsafə qədər olan səkkiz qoçun üstündədir. Bu qoçların dırnaqlarından dizlərinə qədər olan məsafə də iki göy arasındakı məsafə qədərdir və bu qoçlar dərinliyi iki göy arasındakı məsafə qədər olan bir dənizin üstündədir və dəniz yeddinci göyün üstündə yerləşir.”

Allahın kürsüdə oturması və peyğəmbərlərlə görüşməsi

Vəhhabi firqəsinin əsas sütunlarından olan İbn Teymiyyə və İbn Qəyyim Cövzi Allahı padşahlara bənzədərək deyirlər ki, axirət günlərinin cümə günündə Allah ərşdən enir və kürsüdə oturur. Allahın kürsüsü nurdan olan minbərlərin arasında yerləşir və peyğəmbərlər bu minbərlərdə otururlar. Bu minbərləri qızıldan olan kürsülər əhatə edir və bu kürsülərdə şəhidlər və siddiqlər otururlar. Geniş bir görüş və müzakirədən aparıldıqdan sonra, Allah kürsüdən qalxır və görüşü tərk edərək ərşinə geri dönür.

Allahın hərəkəti və çoxsaylı kürsüləri

Vəhhabilər Allahın mövqeyini o qədər aşağı salıblar ki, hətta Allah üçün müxtəlif məkanlarda çoxsaylı kürsülər nəzərdə tutublar. İbn Qəyyim deyir ki, Allahın hər bir göydə bir kürsüsü var. O, dünya səmasına endikdə, bu səmanın xüsusi kürsüsündə oturur və deyir: “Bağışlanma istəyən varmı ki, onu bağışlayım…”. Səhərə qədər orada qalır və səhər vaxtı dünya səmasının kürsüsünü tərk edir və başqa bir kürsüyə qalxır! İbn Teymiyyə və İbn Qəyyim Allahın kürsüdə oturmasının keyfiyyəti haqqında belə deyirlər: “İstiva, hökmranlıq mənasında deyil, əslində padşahın öz kürsüsündə oturmasıdır”. Həmçinin belə deyirlər: “Allahın kürsüdə oturması, Bəşər ibn Mərvanın İraqı fəth etdikdən sonra kürsüdə oturması kimidir.”

Bu firqənin ardıcılları Allahı ərşdən kiçik hesab edir və deyirlər ki, Allahın ərşi göyləri və yeri əhatə edir və Allah onun üzərində oturduqda dörd barmaq qədər boş yer qalır.

Onlar həmçinin deyirlər ki, İslam peyğəmbəri (s) Allahın yanında ərşdə oturur. Bu, ərşin Allahdan böyük olduğunu və Allah və Peyğəmbərin hər ikisinin orada yerləşdiyini və ərşin hər ikisini əhatə etdiyini göstərir. Həmçinin, onlar inanırlar ki, Allah namaz vaxtı hər bir namaz qılanın qarşısında dayanır və buna görə də deyirlər ki, namaz qılan qibləyə tüpürməməlidir, çünki Allah onun qarşısında dayanır və bu hərəkət Allahı narahat edir!

Allahın görünməsi

Vəhhabilər Allahın gözlə görünə biləcəyini iddia edirlər. Onlar deyirlər ki, ayı və günəşi gördüyünüz kimi Allahı da görəcəksiniz və Allahı görmək sizə heç bir çətinlik və narahatlıq gətirməyəcək. İbn Teymiyyə öz iddiasını sübut etmək üçün deyir ki, Allahın görünə biləcəyini iddia edənlərin səhvi, Allahın görünə bilməyəcəyini iddia edənlərin səhvindən daha azdır.

İbn Teymiyyəyə görə, qiyamət günü Allah dəyişmiş bir sima ilə insanların yanına gələcək və özünü təqdim edərək belə deyəcək: “Mən sizin Allahınızam”. Lakin insanlar cavabında belə deyəcəklər: “Biz səni tanımırıq və səndən Allaha sığınırıq. Əgər bizim Allahımız gəlsə, biz onu tanıyacağıq”. Sonra Allah öz əsl siması ilə onların yanına gələrək özünü təqdim edəcək. O zaman onlar belə deyəcəklər: “Bəli, sən bizim Allahımızsan” və beləcə, Allahın ardınca cənnətə doğru gedərlər!

Allahın bədən üzvləri

İbni Teymiyyə və İbni Qəyyim bəzi hədislərə söykənərək Allah üçün üz, əl, ayaq, çiyin, bel və barmaqlar kimi bədən üzvləri təsəvvür edirlər. İbn Teymiyyə “əl-Fətava” kitabında açıq şəkildə yazır: “Quranda və sünnədə sabit olan və əvvəlkilərin icma və ittifaqı ilə qəbul edilən şey haqqdır. Əgər bu, Allahın cismə malik olması nəticəsini doğurursa, problem deyil, çünki haqqın nəticəsi də haqdır.”

İbn Teymiyyə və İbn Qəyyim deyirlər ki, insanın üzü Allahın üzünə bənzəyir. Bu barədə belə bir rəvayət nəql edirlər: “Sizdən hər kim qardaşı ilə mübahisə etdikdə, onun üzünə vurmaqdan çəkinməlidir, çünki Allah Adəmi öz surətində yaratmışdır.”

İbn Teymiyyə “Minhacus-Sünnə” kitabında və digər əsərlərində açıq şəkildə deyir ki, Allahın iki əli var və bu əllərin hər biri öz işini görür və bir-birinin işinə müdaxilə etmir. Bu barədə bir hədis nəql edir və onu səhih hesab edir. “Dəqaiqut-Təfsir” kitabında isə belə deyir: “Qiyamət günü Allah əlini cəhənnəm oduna salar və istədiyini oradan çıxarar.”

İbn Teymiyyə “Minhacus-Sünnə” və digər kitablarında, İbn Qəyyim isə “Hadil-Ərvah” kitabında deyir ki, Allahın ayağı var. Qiyamət günü cəhənnəm dolmur və Allahdan ora bir şey atmasını istəyir. Allah insanları cəhənnəmə atsa da, cəhənnəm yenə də dolmur və “Daha varmı?” deyə fəryad edir. Nəhayət, Allah ayağını cəhənnəmə qoyur və cəhənnəm dolur və “Bəsdir, bəsdir” deyir.

“Dəqaiqut-Təfsir” və digər kitablarında deyir ki, Allahın baldırı var və bu barədə belə bir hədis nəql edir: “Qiyamət günü Allah baldırını göstərir və bütün mömin kişilər və qadınlar Allahın qarşısında səcdə edirlər.” İbn Teymiyyə bu hədisi rədd edənlərə qarşı çıxaraq deyir ki, hədis imamlarının bu hədisdən üz döndərməsi böyük bir iftiradır.

İbn Teymiyyənin tələbəsi olmuş İbn Qəyyim Cövzi “Təriqul-Hicrətəyn” kitabında deyir: “Qiyamət günü Allah mömin bəndəsinin yanında dayanar və onunla pıçıltı ilə danışar. Mömin bəndə Allahına o qədər yaxınlaşar ki, Allah onun çiyninə əlini qoyar və birlikdə söhbət edərlər. Allah bəndəsindən bel soruşar: “Filan günahı etdiyini xatırlayırsan?” O isə “Bəli, bəli” deyər və beləcə, bütün günahlarını etiraf edər.”

İbn Teymiyyə Allahı insanlar kimi belə (kürəyə) malik hesab edərək belə deyir: “Allah rəhm (qohumluq) yaratdıqda, rəhm qalxıb Allahın belini möhkəm tutdu.”