Təvəssülün həqiqəti

Sual: Təvəssülün həqiqəti nədir? Quran ayələri və islami rəvayətlərə əsasən Allahdan başqasına təvəssül etmək olarmı?

Cavab: “Təvəssül” Allah yanında bir şəxsi və ya bir şeyi ona yaxın olub hacətlərin qəbul olması üçün vasitə seçmək deməkdir. Şiələrin etiqadı budur ki, təvəssül Quran və hədislərdə tövsiyə olunan işlərdən biridir və şiə imamlarının dua və ziyarətnamələrində bunun çoxlu nümunələri vardır. Allah yanında məqamı olan peyğəmbərlər, ilahi övliyalar və mələklər kimi istənilən şəxsə və ya hər hansı bir şeyə təvəssül oluna bilər.

Konseptologiya

“Təvəssül” lüğətdə “yaxın olmaq və ya sevgi və məhəbbət səbəbi ilə başqa bir şəxsə yaxınlaşmağa səbəb olan vasitə” deməkdir.

Terminoloji mənada isə “təvəssül” hər hansı bir dəyərli varlığı hədəf və ilahi məqsədə çatmaq üçün vasitə seçmək deməkdir.

Quranda təvəssül

Quranın bir çox ayələrində təvəssülə işarə olunmuşdur:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ 

“Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun, Ona (Onun rəhmətinə və lütfünə qovuşmaq üçün) vəsilə (yol) axtarın. (Allah) yolunda cihad edin ki, nicat tapasınız!”

Bu ayədə möminlərə vasitə (təvəssül) ilə bağlı əmr edilmişdir. Təfsir alimləri bu ayədəki vasitənin (təvəssülün) geniş məna kəsb etdiyini bildirmişlər. Belə ki, o, Allaha yaxın olmağa səbəb olan hər bir iş və hər bir şeyə şamil olur.

Quranda belə buyurulur:

“Biz hər bir peyğəmbəri, ancaq ona Allahın iznilə itaət olunsun deyə, göndərdik. Onlar (münafiqlər) özlərinə zülm etdikləri zaman dərhal sənin yanına gəlib Allahdan bağışlanmaq diləsəydilər və Peyğəmbər də onlar üçün əfv istəsəydi, əlbəttə, Allahın tövbələri qəbul edən, mərhəmətli olduğunu bilərdilər.”

“(Yusifin qardaşları) “Ata! Bizim üçün günahlarımızın bağışlanmasını dilə. Biz, doğrudan da, günahkar olmuşuq! – dedilər.”

Bu iki ayədən məlum olur ki, peyğəmbərlər və ilahi övliyalar Allahla günahkar bəndələr arasında vasitəçi ola bilərlər və Allah bu vasitəylə insanlara öz rəhmət və əfvini bəxş edir.

Əhli-sünnə rəvayətlərində təvəssül

Şiə və əhli-sünnə arasında bir çox rəvayətlərdə təvəssül qeyd olunan mənada öz təsdiqini tapmışdır. Bu haqda hədislər olduqca çoxdur və bir çox kitablarda, o cümlədən, əhli-sünnə mənbələrində nəql olunmuşdur:

Tanınmış əhli-sünnə alimlərindən olan Əhməd ibn Hənbəl Osman ibn Hənifdən belə nəql edir: “Kor bir kişi Peyğəmbərin (s) yanına gəlib dedi: “Allahdan mənə şəfa dilə.” Peyğəmbər (s) ondan dəstəmaz alıb iki rükət namaz qılaraq bu cür dua etməsini istədi: “Ey mənim Allahım! Səndən istəyir və rəhmət peyğəmbəri Məhəmməd (s) vasitəsilə sənə üz tuturam. Ey Məhəmməd, sənin vasitənlə Rəbbimə üz tuturam ki, mənim hacətimi rəva edəsən, ey Allahım, onu mənə şəfaətçi et.”

Bu rəvayətdən məlum olur ki, hacətlərin rəva olması üçün İslam Peyğəmbərinə (s) təvəssül etmək icazəlidir.

Həmçinin, Peyğəmbərin (s) Əhli-beyti (ə) vasitəsilə təvəssül etmək də nəql edilmişdir: ”Peyğəmbərin (s) Əhli-beyti (ə) mənim üçün vasitədir, onlar Allah dərgahında mənim ona yaxın olmağıma səbəb olurlar. Ümid edirəm, onların sayəsində Qiyamət günü əməl dəftərim sağ əlimə verilsin.”

Allahdan başqasına təvəssül

Təvəssüldə məqsəd Allaha yaxınlaşmaq və hacətlərin rəva olması deməkdir. Peyğəmbərlərə və məsum imamlara (ə) təvəssül etmək Allaha yaxınlaşmaq məqsədi ilə olarsa, Quran və rəvayətlərdə də ona təkid olunmuşdur. Həmçinin, peyğəmbərlər, imamlar (ə) və Allahın saleh və mömin bəndələrinin məqamına Allahı and vermək təvəssülün geniş məna və məfhumunun bir hissəsidir.

Dipnotlar: