Məzmuna keç

Həbsxana/Zindan sözü Qurani-kərimdə

Viki Cavab saytından

Sual: Qurani-kərim həbsxananı necə açıqlayır?

Cavab: Həbsxana qanun pozuntularının qarşısını almaq üçün istifadə olunan vasitələrdən biridir. Bundan başqa, bəzi hallarda borcluların qaçmasına əngəl olmaq və ya borclarını ödəmək üçün onlara təzyiq göstərmək məqsədilə, onları həbs etməkdən başqa yol olmur. Qurani-kərimdə "sicn" (سجن) kəlməsi dəfələrlə "həbsxana" mənasında işlənmişdir. Əhli-beyt (ə) kəlamlarında (islami mənbələrdə) isə "həbs" (حبس), "həsr" (حصر), "imsak" (امساك) və "nəfy" (نفي) kimi sözlər həbsxana, yaxud bundan daha geniş mənalar haqqında istifadə olunmuşdur.

Lüğətşünaslıq

Həbsxana, müttəhim və ya cəza almış məhkumların (cinayət məhkumlarının) qanuni səlahiyyətli orqanların yazılı hökmü, yaxud qərarı ilə (əsasında) müəyyən müddətə qədər və ya daimi olaraq saxlanıldığı yerdir. [1]


"Sicn" (سجن), "həbs" (حبس), "həsr" (حصر), "imsak" ) امساك" və "nəfy" (نفي) kimi sözlər həbsxana, yaxud ondan daha geniş mənaları ifadə etmək üçün Qurani-kərim və hədislərdə istifadə olunmuşdur. "Sicn" [2], Qurani-kərimdə zindan və həbsxana mənasında gəlmişdir. "Həbs" [3] bir şəxsin ayağa qalxmasını önləmək və buna mane olmaq, həsr [4] çevrələmək (sıxışdırmaq) və əhatə etmək, imsak [5] qorumaq və saxlamaq, nəfy [6] isə sürgün və bir yerdən uzaqlaşdırmaq mənalarına gəlir.

İnsanları həbsə atmağın (və ya Həbsxananın) fəlsəfəsi

Həbsxana, insanları qanun pozuntularından saxlamaq üçün çəkindirici yollardan biridir. Bundan başqa, bəzən borcluların qaçmasını önləmək, yaxud borclarını ödəməyə məcbur etmək üçün onları həbsə atmaqdan başqa yol olmur[7]. Doğrudur ki, tarix boyu həbsxanaların əksəriyyəti zalımcasına (amansızcasına) olmuş və güc sahiblərinin (zalımların) qeyri-qanuni məqsədlərinə çatmaq üçün bir vasitəyə çevrilmişdir, lakin bu, onun həqiqi fəlsəfəsi, xilafkar insanların islahındakı müsbət təsiri və cəmiyyətdəki qanunsuzluqlara (və ya: sosial/ictimai korrupsiyaya) qarşı mübarizədə oynadığı yüksək rolu ilə ziddiyyət təşkil etmir.[8]

Həbsxana, aşağıda qeyd etdiyimiz hədəflərə çatmaq məqsədilə, məhbuslar üzərində təzyiq yaradan ağır və sərt, amma effektiv bir metod sayılır:

1. Qanuna xilaf iş görən (cinayət törətmiş) şəxslərin həbs olunmaqla törətdikləri əməllərin pisliyini dərk etməsi və gələcəkdə bu kimi qanun pozuntularından çəkinməsi;

2. Müttəhim şəxslərin qaçmasını önləmək və azadlıqda olacağı təqdirdə başqa insanlara xətər yetirməsinə mane olmaq;


3. Borclarını qəsdən ödəməyən borcluları həbsə atmaqla onları öz borcunu ödəməyə məcbur etmək.[9]

Qurani-kərimdə həbsxana ilə sinonim olan sözlər

1. Sicn

"Sicn" sözü Qurani-kərimdə eyni köklü sözlərlə (öz törəmələri ilə) birlikdə on dəfə gəlmişdir.[10] "Yusif" surəsinin 39-cu ayəsində həzrət Yusif peyğəmbərin (ə) zindana düşməsi səbəbilə bu söz işlənmişdir: 

یا صاحِبَیِ السِّجْنِ أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ؛

"Ey mənim zindan yoldaşlarım, müxtəlif ayrı-ayrı tanrılar daha yaxşıdır, yoxsa hər şeyə qalib olan tək Allah?"


"Şüəra" surəsinin 29-cu ayəsində də Firon həzrət Musanı (ə) zindana atmaqla təhdid edərək deyir: 

لَئِنِ اتَّخَذْتَ إِلهَاً غَیْرِی لَأَجْعَلَنَّکَ مِنَ الْمَسْجُونِینَ

"Əgər məndən başqasını ilah (tanrı) qəbul etsən, səni mütləq həbs edəcəyəm".


2. İmsak

"İmsak" sözü Qurani-kərimdə sadəcə bir dəfə, bir şəxsi evdə həbs etmək mənasında işlənmişdir. "Nisa" surəsinin 15-ci ayəsində buyurulur: 

فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِکُوهُنَّ فِی الْبُیُوتِ حَتَّی یَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ

"Əgər şahidlik etsələr, ölüm gələnə və ya onlar üçün Allah bir çıxış yolu qərar verənədək onları evlərində həbs edin".


3. Nəfy

Qurani-kərimdə həbsxana ilə bağlı gəlmiş üçüncü söz bir şəxsi vətəndən qovmaq mənasında olan "nəfy"dir.


Günümüzdə bu mənanı ifadə etmək üçün "sürgün" kəlməsindən istifadə edilir.


Həbsxana da bir növ şəxsin azadlığına mane olmaq və onun azadlığını məhdudlaşdırmaq olduğuna görə, deyə bilərik ki, "sürgün" sözü terminoloji cəhətdən həbs etmək mənasında olmasa belə, həqiqətdə, bir növ insanı həbs etməkdir.


Qurani-kərim "Maidə" surəsinin 3-cü ayəsində bu haqda belə buyurur: 

إِنَّما جَزاءُ الَّذینَ یُحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیا وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَه عَذابٌ عَظیمٌ؛

"Həqiqətən, Allah və onun peyğəmbəri ilə savaşan və yer üzündə fitnə-fəsadı yayan şəxslərin cəzası əvəzi onlarla savaşmaq, yaxud səlibə dar ağacına çəkilmək, yaxud əl və ayaqlarının tərsinə olaraq kəsilməsi yaxud da torpaqlarından sürgün edilmələridir. Bu onlar üçün dünyada bir rüsvayçılıqdır, axirətdə isə onları böyük və ağrılı əzab gözləyir".


4. Həbs

"Həbs" sözü Qurani-kərimdə hər birində fərqli mənaya sahib olmaqla iki dəfə gəlmişdir:


1. Saxlamaq və qorumaq: Maidə surəsinin 106-cı ayəsində Allah-taala belə buyurur: 

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا شَهادَه بَیْنِکُمْ إِذا حَضَرَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ حینَ الْوَصِیَّه اثْنانِ ذَوا عَدْلٍ مِنْکُمْ أَوْ آخَرانِ مِنْ غَیْرِکُمْ إِنْ أَنْتُمْ ضَرَبْتُمْ فِی الْأَرْضِ فَأَصابَتْکُمْ مُصیبَه الْمَوْتِ تَحْبِسُونَهُما مِنْ بَعْدِ الصَّلاه فَیُقْسِمانِ بِاللَّهِ إِنِ ارْتَبْتُمْ لا نَشْتَری بِهِ ثَمَناً وَ لَوْ کانَ ذا قُرْبی وَ لا نَکْتُمُ شَهادَه اللَّهِ إِنَّا إِذاً لَمِنَ الْآثِمینَ


"Ey iman gətirənlər, sizdən birinin ölümü çatan zaman, vəsiyyət vaxtı aranızdakı şahid, sizin özünüzdən (möminlərdən) iki adil kişi olsun. Yaxud əgər ölüm müsibəti sizə səfərdə olduğunuz zaman yetişsə (və möminlərdən şahid tapmasanız), özünüzdən olmayan iki nəfər (şahid) olsun. Əgər (şəhadət verdikləri zaman onların düz danışmalarına) şəkk etsəniz, hər ikisini namazdan sonra saxlayırsınız və onlar da Allaha and içirlər ki: biz (şahidlik etdiyimiz məsələ) qohumlarımız(la əlaqədar) olsa belə öz şəhadətimiz vasitəsilə azacıq (da olsa) bir qazanc əldə etmir və ilahi şəhadəti gizlətmirik, yoxsa mütləq günahkarlardan olarıq".


2. Mane və əngəl olmaq: Hud surəsinin 8-ci ayəsində belə buyurulur: 

وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّه مَعْدُودَه لَیَقُولُنَّ ما یَحْبِسُهُ أَلا یَوْمَ یَأْتیهِمْ لَیْسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ وَ حاقَ بِهِمْ ما کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ؛

"Və əgər əzabı az bir müddətə qədər təxirə salsaq, mütləq (istehza ilə) «ona nə mane olur?!» deyəcəklər. Bilin, (əzab) onlara gələn gün, (o) əsla onlardan dəf olunan deyil və istehza etdikləri şey onları bürüyəcəkdir".


Həbs sözü Əhli-beyt (ə) hədislərində həbsxana mənasında işlənmişdir. Misal olaraq, imam Sadiq (ə) özünün bir kəlamında imam Əlinin (ə) borcunu ödəməkdən boyun qaçıran şəxsləri həbsə atdığını bildirmişdir. [11]


5. Həsr

"Həsr" sözü Qurani-kərimdə altı dəfə gəlmişdir.[12] Bu sözün əsas mənası "mane olmaq" və "çevrələmək" (sıxışdırmaq, hasarlamaq) deməkdir[13]. "Xəstəlik, əmniyyətsizlik, qorxu, hökumətin və ya bir sıra şəxslərin işin davamına olan qadağası, habelə iqtisadi çətinliklər və həbsə düşmək kimi hər növ amildən (istənilən səbəbdən) qaynaqlanan maneçilik həsrin mənasına daxil olur[14]. Beləliklə, həbsə düşmək həsrin, yəni bir şəxsə öz işini davam etməsinə mane olmağın nümunələrindən biri sayılır və deyə bilərik ki, bu söz həbsxana mənasında da işlənir. Baxmayaraq ki, bəzilərinə görə, "həsr", məhbusla sərt davranmaqla onu həbs etməkdir.[15]

Məhbuslarla mülayim (insancasına/humanist) rəftar

Tarix boyu zindanlardan geniş (çoxlu) sui-istifadələrin olmasına baxmayaraq, müqəddəs İslam dini məhbusların hüquqlarının qorunmasına xüsusi diqqət yetirmişdir. Dinimizin hədəfi məhbusun insanlığını yenidən oyatmaq (ölmüş ruhunu yenidən diriltmək) və onun həyatında yeni bir başlanğıc yaratmaqdır (yeni bir səhifə açmaqdır). Hətta İslama görə, məhbusların saxlanıldığı bina yaxşı vəziyyətdə olmalı, məhbusları istidən və soyuqdan qorumalıdır.

İslam peyğəmbəri (s) məhbusları kifayət qədər işığa və genişliyə malik olan normal insanların yaşadığı adi evlərdə həbs edərdi. Fəqihlər qazinin (hakim) ədəbləri haqqında buyururlar ki, qaziyə bir şəhərə daxil olduqda, hər bir işdən öncə (ilk olaraq) məhbusların vəziyyəti ilə maraqlanmaq vacibdir. Belə ki, qazi məhbusların işinə yenidən baxmalı və həbs olunması üçün kifayət qədər dəlil olmayan şəxsləri dərhal azadlığa buraxmalıdır ki, heç kim onun səhlənkarlığının qurbanı olmasın[16]. Bundan başqa məhbusları ziyarət etmək və onlara təsəlli (təskinlik) vermək hədislərdə Qurban bayramının müstəhəb əməllərindən sayılmışdır.[17]

Mənbələr

  1. ↑ Mahmud Axundi, "Ayine Dadresiye Keyfəri" (آئین دادرسی کیفری), Tehran, Vezarate Fərhəng və Erşad, h.ş 1374, c. 3, səh. 87.
  2. ↑ Yusif surəsi, 25, 32, 33, 35, 36, 39, 41, 42 və 100-cü ayələr; Şüəra surəsi, 29-cu ayə.
  3. ↑ Maidə surəsi, 106-cı ayə; Hud surəsi, 8-ci ayə
  4. ↑ Bəqərə surəsi, 196 və 273-cü ayələr, Ali-İmran surəsi, 39-cu ayə, Nisa surəsi, 90-cı ayə, Tövbə surəsi, 5-ci ayə, İsra surəsi, 8-ci ayə.
  5. ↑ Bəqərə surəsi, 229-231 və 256-cı ayələr; Nisa surəsi, 15-ci ayə; Maidə surəsi, 4-cü ayə; Nəhl surəsi, 59 və 79-cu ayələr; İsra surəsi, 100-cü ayə; Həcc surəsi, 65-ci ayə; Əhzab surəsi, 37-ci ayə; Fatir surəsi, 2 və 41-ci ayələr; Sad surəsi, 39-cu ayə; Zümər surəsi, 38 və 42-ci ayələr; Təlaq surəsi, 2-ci ayə.
  6. ↑ Maidə surəsi, 33-cü ayə.
  7. ↑ Ayətullah Nasir Məkarim Şirazi, "Təfsire Mozuiye Peyame Quran" (تفسیر موضوعی پیام قرآن), Qum, Mədrəsəye əl-İmam Əli bin Əbi-talib, h.ş 1374, c. 10, səh. 224.
  8. ↑ Ayətullah Nasir Məkarim Şirazi, "Təfsire Mozuiye Peyame Quran" (تفسیر موضوعی پیام قرآن), Qum, Mədrəsəye əl-İmam Əli bin Əbi-talib, h.ş 1374, c. 10, səh. 230.
  9. ↑ Ayətullah Nasir Məkarim Şirazi, "Təfsire Mozuiye Peyame Quran" (تفسیر موضوعی پیام قرآن), Qum, Mədrəsəye əl-İmam Əli bin Əbi-talib, h.ş 1374, c. 10, səh. 231.
  10. ↑ Yusif surəsi, 25, 32, 33, 35, 36, 39, 41, 42 və 100-cü ayələr; Şüəra surəsi, 29-cu ayə.
  11. ↑ Məhəmməd bin Yaqub Kuleyni, "əl-Kafi" (الكافي), Tehran, Darul-Kutubil-İslamiyyə, dördüncü çap, h.q 1407, c. 1, səh. 102; Məhəmməd bin əl-Həsən Tusi, "Təhzibul-əhkam" (تهذيب الأحلام), Tehran, Darul-Kutubil-İslamiyyə, dördüncü çap, h.q 1407, c. 6, səh. 191; Məhəmməd bin Əli ibni Babeveyh, "(Kitabu) Mən La Yəhzəruhul-Fəqih" (من لا يحضره الفقبه), Qum, Dəftəre İntişarate İslami, ikinci çap, h.q 1413, c. 3, səh. 28.
  12. ↑ Bəqərə surəsi, 196 və 273-cü ayələr; Ali-İmran surəsi, 39-cu ayə; Nisa surəsi, 90-cı ayə; Tövbə surəsi, 5-ci ayə; İsra surəsi, 8-ci ayə.
  13. ↑ Hüseyn bin Məhəmməd Rağib İsfahani, "Tərcume və Təhqiqe Mufrədate Əlfaze Quran Ba Təfsire Luğəvi Və Ədəbiye Quran" (ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن), Mütərcim: Qulamrza Xusrəvi Hüseyni, Tehran, Murtəzəvi, birinci çap, h.ş 1369, c. 1, səh. 497.
  14. ↑ Hüseyn bin Əli Razi, "Rəvzul-Cinan Və Ruhul-Cənan Fi Təfsiril-Quran" (روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن), Məşhəd, Asetane Qodse Rəzəvi, Bunyade Pejuheşhaye İslami, birinci çap, h.q 1403, c. 3, səh. 91.
  15. ↑ Həsən bin Abdullah Əskəri, "əl-Furuqu Fil-Luğəh" (الفروق في اللغة), Beyrut, Darul-Afaqil-Cədidə, birinci çap, h.q 1400, səh. 107.
  16. ↑ Əhməd Vaili, "Əhkame Zendan Dər İslam" (احکام زندان در اسلام), Mütərcim: Məhəmməd Həsən Bukayi, Dəftəre Nəşre Fərhənge İslami, dördüncü çap, h.ş 1375, səh. 261-266.
  17. ↑ Məhəmməd bin Əli İbni Babeveyh, "əl-Xisal" (الخصال), Mütərcim: Məhəmməd Baqir Kəməreyi, Tehran, Ketabçi, birinci çap, h.ş 1377, c. 1, səh. 267.
Mənbə — "https://az.wikipasokh.com/index.php?title=Həbsxana/Zindan_sözü_Qurani-kərimdə&oldid=744"