Rəcət

Sual:

Qurani-kərimin Muminun surəsinin 99-100-cü ayələrində ölülərin dünyaya qayıtmayacağı bəyan olunur. Halbuki, şiələr iddia edirlər ki, bir çox ölülər rəcət edib bu dünyaya qayıdacaqlar. Yoxsa şiələr Quranı görməməzlikdən gəlib xürafata etiqad bəsləyirlər?

Cavab:

Rəcət məsələsi şiələrin Quran və hədislərə istinad edərək məqbul saydığı bır sıra etiqadlardan biridir. Bu etiqad müxtəlif yollarla bəzi şəxslər tərəfindən inkar edilmişdir. Bu etiqada tutulan iradlardan biri də, belə bir etiqadın Quran ayələri ilə ziddiyyət təşkil etməsidir. Həmin şəxslər öz iradlarına Muminun surəsinin 99 və 100-cü ayələrini dəlil gətirirlər. Məqalənin davamında bir neçə nöqtəni qeyd edərək bu irada cavab verəcəyik:

Birinci nöqtə

Rəcət məsələsi şiə əqidəsinə xas olan açıq-aşkar etiqadlardan biridir. Bu kəlimənin lüğəvi mənası “yenidən qayıtmaq”, terminoloji mənası isə həzrət Məhdinin (ə.f) zühuru zamanı İslam Peyğəmbərinin (s) ümmətindən olan bir qrup yaxşı və pis insanların yenidən dünyaya qaytarılması deməkdir. Şiə alimləri rəcəti sübuta yetirmək üçün dörd növ dəlilə əsaslanırlar. Bu dəlillər aşağıdakılardan ibarətdir: Quran, hədis, ağıl, və icma.

İkinci nöqtə

Rəcət etiqadına irad tutan şəxslər öz iradlarında Qurana söykəndikləri üçün biz də burada rəcətin isbat edən Quran ayələrindən birini təhlil edəcəyik. Rəcət etiqadının əsasını sübuta yetirən ən tutarlı ayə Nəml surəsinin 83-cü ayəsidir. Allah-Təala bu ayədə belə buyurur:

 “ وَیوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کلِّ أُمَّهٍ فَوْجًا مِمَّنْ یکذِّبُ بِآیاتِنَا فَهُمْ یوزَعُونَ”

(Yada sal), hər bir ümmətdən Bizim ayələrimizi təkzib və inkar edən dəstələri toplayacağımız o gün, onlar bir yerdə cəm edilər və tutulub saxlanılar.  

Ayənin zahirinə səasən, hər ümmətdən Qiyamət günündəki ümumi dirilişdən (həşrdən) əlavə olaraq bir qrup insan da dirildiləcəkdir. Çünki bu ayədə qeyd olunan "həşr" ümumi deyil. Halbuki, Qiyamət günündəki həşr bütün insanları əhatə edəcəkdir. Quranın başqa bir ayəsində Qiyamət günündəki həşr haqqında belə buyurulur:

 وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا 

Və onları toplayar və onlardan birini belə yerdə qoymarıq.

Üçüncü nöqtə

Rəcət etiqadının bəzi Quran ayələrinə əsaslandığını sübuta yetirdikdən sonra, suala uyğun olaraq dünyaya qayıdışın mümkün olmasına və hətta onun artıq həyata belə keçməsinə dair bəzi Quran ayələrinə işarə edirik.

1. Əshabi-Kəhfin dirilməsi
2. Həzrət Üzeyrin (ə) yüz ildən sonra dirilməsi
3. Taun xəstəliyindən qaçan yetmiş min nəfərin dirildilməsi
4. Həzrət Musanın (ə) səhabələrinin dirildilməsi.
5. Bəni-İsraildən olan və qətlə yetirilən bir şəxsin dirildilməsi.

Və buna bənzər bir sıra ayələr!

Bu ayələr göstərir ki, ölülərin dünyaya qayıtması nəinki mümkündür, hətta gerçəkləşmiş bir hadisədir və qiyamət günü gəlməyənə qədər ölülərin nadir hallarda olsa belə dünyaya qayıdıb dirilməsi mümkündür. Nəml surəsinin 83-cü ayəsinə və bu mövzuda bir sıra mütəvatir hədislərə diqqət yetirməklə aydın olur ki, “rəcət” məsələsi də ölülərin dünyaya qayıdışının nadir hallarından biridir. Beləliklə bu etiqada heç bir irad şamil edilə bilməz.

Dördüncü nöqtə

Rəcətin izahı, ona dair dəlilləri, habelə ölülərin nadir şəkildə dünyaya qayıtmasının mümkünlüyünü bildirən ayələri qeyd etdikdən sonra, indi isə Muminun surəsinin 99 və 100-cü ayələrinə keçirik və bu ayələri daha öncə qeyd etdiyimiz ayələrlə müqayisə edib əlaqələndirəcəyik.

Muminun surəsinin 99 və 100-cü ayələrində, Allah insanlara, xüsusilə kafirlərə və zalımlara, öz əməllərini düzəltmək üçün dünyaya qayıtmağa icazə vermir:

«Nə vaxt ki, onlardan birinin ölüm vaxtı çatarsa, deyər: «Ey Rəbbim, məni qaytar, bəlkə qoyduğum şey barəsində yaxşı bir iş gördüm. Xeyr, bu, onun dediyi sözdür. Və onların qarşısında  qaldırılacaqları günə qədər Bərzəx vardır”.

Bu məsələnin izahı və bu ayələrin rəcət mövzusu ilə ziddiyyət təşkil etməməsi barədə bir neçə məsələyə diqqət yetirmək lazımdır:

1. Bu ayələr Allaha şərik qoşanların ölüm anında olan vəziyyətlərini bəyan edir. Beləki, onlar ölümün yaxınlaşdığını görüb, Allahdan ölümün təxirə salınmasını və keçmişlərini düzəltmək üçün daha çox fürsət verməsini istədiklərində, Allah onlara belə buyurar: Onlar etdiklərini düzəldəcəkləri ilə bağlı yalan deyirlər. Bu yalançı vədləri ilə ölümləri təxirə salınmaz”.

Buna əsasən də, bu ayə ölümün təxirə düşə bilməyəcəyi ilə əlaqədardır, ölülərin yenidən dünyaya qayıda bilməməsi ilə deyil. Ayə demək istəyir ki, kiminsə əcəli çatıbsa artıq yalançı vədlər ilə ölümü təxirə salınmayacaqdır. Rəcət edənlər də öz növbəsində əcəlləri çatdığı zaman hər hansı bir vədə ilə ölümdən canlarını xilas edə bilməzlər. Halbuki, rəcət mövzusu ölümün təxirə salınması deyil, əksinə bir qrup ölülərin yenidən bu dünyaya qayıtması məsələsidir.

1. Bu ayələrdə qayıdış istəyi keçmişdə etdiklərini düzəltmək etmək üçündür. Lakin Allah onların dediklərinin yalan olduğunu, keçmişdə etdiklərini yenidən həyata keçirəcəklərini buyurur. Amma rəcət zamanı qayıdan şəxslər etdikləri əməlləri düzəltmək fürsətinə sahib olmayacaqdır. Pis iş tutanlar bağışlanmayacaqlar. Əksinə, onlar dünyaya əzab çəkmək və onlardan intiqam alınmaq üçün qaytarılacaqlar. 
2. Ölüm insanı əhatə etdiyi zaman insan ruhu qəbr və bərzəx aləminə daxil olub orada qiyamət gününə qədər həyatına davam edir. Əllamə Təbatəbainin yuxarıdakı ayə baradə olan nəzərinə əsasən bərzəx aləmi dünya ilə qiyamət günü arasında sədd və maneədir, insanla dünyaya qayıdış arasında maneə deyil ki, bu ikisi arasına fasilə yaratsın. Bu ikisinin fərqinə diqqət yetirmək lazımdır. Belə ki bu ayələrdə diqqət bu məsələ üzərinə cəlb edilir ki, ölümü çatan şəxs bərzəxdə məskunlaşır. Lakin bu o demək deyil ki, bərzəx aləmində məskunlaşan şəxsin Allahın iradəsi ilə nadir hallarda dünyaya qayıdışı imkansız hadisədir. بَرْزَخٌ إِلی یوْمِ یبْعَثُون ayəsi də bərzəxin həqiqəti barədə olan ayədir. Yəni bərzəx dünya ilə qiyamət günü arasında bir sədd və maneədir. Ölümü çatan şəxslərin ölümü təxirə düşməz və onlar bərzəxdə məskunlaşacaqlar. O bərzəx ki dünya ilə Qiyamət arasında səddir.
3. Hətta əgər öncəki izahları da qəbul etməsək və hətta Muminun surəsindən qeyd etdiyimiz ayələrin ölülərin dünyaya qayıdışını imkansız saydığını qəbul etsək belə, yenə də bunu bilmək lazımdır ki, Quran ayələri elə bir şəkildə tənzim olunmuşdur ki, heç bir ayəsi digərini inkar etmir. Buna görə də, əgər Muminun surəsinin bəzi ayələrində ölülərin dünyaya qayıdışı mümkünsüz sayılsa da, digər Quran ayələrində bir qrup insanların dünyaya qayıdışı barədə söz açılmışdır. Buna görə də, belə bir nəticə alınmalıdır ki, qeyd olunan ayələr ümumilikdə xüsusi bir qrupdan başqa digər ölülərin dünyaya qayıdışını imkansız sayır və beləcə ayələr arasında zahiri ziddiyət aradan qalxır və həmçinin rəcət mövzusuna da xələl gəlmir.

Nəticə

Quranın ölülərin dünyaya qayıdışı barədə olan bir sıra ayələrinə nəzər saldıqda və Qiyamətdən öncə bir sıra insanların dirilib yenidən dünyaya qayıtdığını nəzərə aldıqda, şiənin xüsusi etiqadlarından olan “rəcət” etiqadı sübuta yetir. Həmçinin qeyd olunan izahlardan asanlıqla aydın oldu ki, Muminun surəsinin 99 və 100-cü ayələri rəcət və qayıdış məsələsini inkar etmir. Digər tərəfdən də qeyd edildi ki, rəcət etiqadı təkcə Quran ayələri ilə deyil, habelə digər müxtəlif dəlillər ilə də sübuta yetirilir.