Həzrət Əlinin (ə) kəlamında ölümün səfərə bənzədilməsi
Sual: İmam Əlidən (ə) ölüm haqqında belə bir hədis nəql olunub: “Sizin yaxınınız səfərə getmişdir, onun səfərinin başqa səfərlərdən fərqi budur ki, bu səfərin yolçusu bir daha geri qayıtmayacaq, əksinə siz onun yanına gedəcəksiniz”. Zəhmət olmasa bu hədisi izah edin.
Cavab: İmam Əli (ə) bu hədisdə ölümü geri dönüşü olmayan bir səfərə bənzədir. Bu səfərin yolçusu bir daha geri qayıtmayacaq, amma onun sağ qalan yaxınları bir gün onun yanına səfər edəcəklər.
Əhli-beytdən (ə) nəql olunan digər hədislərdə ölüm haqqında başqa ifadələr də işlənmişdir. Bəzi hədislərdə ölümü bir yerdən başqa yerə köçməyə, bəzi hədislərdə isə, insanın libasını dəyişməsinə bənzətmişlər.
Hədisin mətni
İmam Əli (ə) dünyasını dəyişmiş bir müsəlmanın yaxınları ilə görüşdə belə buyurmuşdur:
“إِنَّ هَذَا الْاَمْرَ لَیسَ لَکُمْ بَدَاَ وَ لَا إِلَیکُمُ انْتَهَی وَ قَدْ کَانَ صَاحِبُکُمْ هَذَا یسَافِرُ فَعُدُّوهُ فِی بَعْضِ اَسْفَارِهِ فَإِنْ قَدِمَ عَلَیکُمْ وَ إِلَّا قَدِمْتُمْ عَلَیهِ”
“Bu iş (ölüm) sizinlə başlamayıb və sizinlə də bitməyəcək. Sizin bu yaxınınız sağ ikən səfərlərə çıxırdı. Hesab edin ki, o yenə də səfərə çıxmışdır. Əgər o sizin yanınıza qayıtsa, nə yaxşı və əgər qayıtmasa, (belə də olacaq. O zaman bilin ki,) bir gün siz onun yanına gedəcəksiniz”.[1]
Hədisin izahı
Hicri-qəməri təqvimi ilə 7-ci əsrdə yaşamış şiə (İmamiyyə) məzhəbinin böyük fəqih və kəlamçılarından olan İbni-Meysəm Bəhrani Nəhcul-bəlağənin şərhində, imam Əlinin (ə) ölüm haqqında dediyi bu sözü yaxınlarını itirmiş şəxslər üçün təsəlli hesab edir.[2] Nəhcul-bəlağənin digər şərhçilərindən olan fəqih Mirzə Həbibullah Xoyi (h.q. 1265-1324) də imam Əlinin (ə) ölüm haqqında olan bu kəlamını fəsahətli və əzizlərini itirənlər üçün təsəlliverici hesab etmişdir. Onun fikrincə, həzrət Əli (ə) bu hədisdə, insanın ölümdən sonrakı həyatını bu dünyada topladığı axirət azuqəsinə uyğun olaraq davam etdirəcəyini bildirir. Xoyinin sözünə görə, imam Əli (ə) ölümü gözlə görünən aləmdən gözlə görünməyən aləmə səfər kimi təsvir etmişdir, lakin bu elə bir səfərdir ki, onun yolçusunun geri qayıtması mümkün deyil. Əksinə, ölən şəxsin dünyadakı yaxınları bir gün ona qovuşacaq və onunla ünsiyyət quracaqlar. Bu ünsiyyət insanın yol yoldaşı ilə qurduğu ünsiyyətə bənzəyir.[3]
Əhli-beytdən (ə) nəql olunan başqa bir hədisdə, imam Səccad (ə) ölümün həqiqəti barədə verilən suala belə cavab verir:
قال الإمامُ زینُ العابدینَ (علیهالسلام) لمّا سُئلَ عنِ المَوتِ: لِلمؤمنِ کنَزعِ ثِیابٍ وَسِخَةٍ قَمِلَةٍ ، وفَکِّ قُیودٍ وأغلالٍ ثَقیلَةٍ ، والاستِبدالِ بأفخَرِ الثِّیابِ وأطیَبِها رَوائحَ ، وأوطَأِ المَراکِبِ ، وآنَسِ المَنازِلِ ؛ وللکافِرِ کخَلعِ ثِیابٍ فاخِرَةٍ ، والنَّقلِ عن مَنازِلَ أنیسَةٍ ، والاستِبدالِ بأوسَخِ الثِّیابِ وأخشَنِها ، وأوحَشِ المَنازِلِ، وأعظَمِ العَذابِ.
“Mömin üçün ölüm, çirkli və natəmiz paltarları əynindən çıxarmaq, üzərindəki ağır zəncir və qandalları qırmaq və onları ən gözəl və ən ətirli libaslarla, ən rahat (yumşaq, hamar) miniklərlə və ən təhlükəsiz mənzillərlə dəyişmək kimidir. Kafir üçün isə ölüm, gözəl libasları çıxarıb, əmniyyətli mənzillərdən köç etmək və onları ən çirkli, ən sərt libaslarla, ən qorxulu mənzillərlə və ən böyük əzablarla əvəz etmək kimidir”.[4]
Mənbələr
- ↑ Nəhcul-bəlağə, Tehran, Enteşarate elmi və fərhəngi, h.ş. 1377, 357-ci hikmət, səh. 423.
- ↑ Meysəm bin Əli bin Meysəm əl-Bəhrani, “Şərhe Nəhcul-bəlağe” ( البلاغة نهج شرح), Tehran, Dəftəre Nəşrul-Ketab, h.q. 1404, cild 5, səh. 417.
- ↑ Həbibullah bin Məhəmməd Haşimi Xoyi, “Minhəcul-bəraət fi şərhi Nəhcul-bəlağe” (البلاغه نهج شرح فی البراعة منهاج), Tehran, Məktəbətun İslamiyyə, h.q. 1400, cild 21, səh. 439.
- ↑ Muhəmməd Muhəmmədi Reyşəhri, “Mizanul-hikmə” (الحكمه ميزان), Qum, Muəssisəye Elmiyyeye Fərhəngiye Darul-Hədis, h.ş. 1386, cild 11, səh. 194.