Quranda sülh
Sual: Quranın hansı ayələrində sülh məsələsinə toxunulur?
Cavab: Quranda sülhdən bəhs edən bir çox ayə var [1] və bunlara "Sülh ayələri" deyilir. Bu ayələrdə açıq şəkildə sülhə çağırış edilir və müharibənin qarşısının alınması vurğulanır. Bundan əlavə, bir çox başqa ayələr də vardır ki, onlardan sülhə dair çıxarışlar etmək mümkündür. Ən məşhur sülh ayələrindən biri Ənfal surəsinin 61-ci ayəsidir. Bu ayədə müsəlmanlara deyilir ki, əgər sizinlə savaşan kafirlər döyüşdən geri çəkilərləsə və sülh istəyərlərsə, siz də sülhə razı olun. Nisa surəsinin 90, 94 və 128-ci ayələri, Bəqərə surəsinin 208-ci ayəsi və Hucurat surəsinin 9-cu ayəsi də açıq şəkildə sülhə işarə edir.
Ənfal surəsinin 61-ci ayəsi
Ənfal surəsinin 61-ci ayəsi deyir ki, əgər kafirlər və müsəlmanlarla döyüşənlər sülhə meyil edərlərsə, müsəlmanlar da sülhə yönəlməli və Allaha təvəkkül etməlidirlər. [2] Təfsirçilər bu ayə haqqında belə izah etmişlər ki, adətən, sülh müqaviləsi bağlanarkən insanlar tərəddüdə düşürlər. Buna görə də, Quranda Peyğəmbərə (s) əmr edilmişdir ki, sülh təklifi irəli sürüldükdə, əgər onun şərtləri məntiqli və ədalətli olarsa, tərəddüd etmədən qəbul etsin və Allaha təvəkkül etsin. [3] Bu ayənin məzmunu, müşriklər sülh və barışa razı olduqları təqdirdə, müsəlmanların da barışa yönəlməsinin zəruriliyini çatdırır.[4]
“Əl-Mizan” təfsirinin müəllifi yazır ki, əgər düşmən sülh və barışa meyl edərsə, Peyğəmbər də barışa yönəlməli, Allaha təvəkkül etməli və düşmənin gizli plan və hiylələrindən qorxmamalıdır. Çünki Allah eşidən və biləndir. Allah ona yardım edəcək və kifayət edəcəkdir.[5] Bəyan olunmuşdur ki, sülh sazişi zamanı düşmən tərəfindən təhlükə və hiylə ehtimalı ola bilər və hətta bəzi dostlar dil yarası vura bilər. Halbuki, belə bir şəraitdə Allaha təvəkkül etmək lazımdır.[6]
Nisa surəsinin 90-cı ayəsi
Nisa surəsinin 90-cı ayəsində iki qrupla döyüşmək qadağan edildiyi kimi, onlarla sülhə getməyin vacibliyi bəyan olunur: Bu iki qrupdan birincisi, müsəlmanların hansısa bir müttəfiqi ilə əlaqəsi olan və onlarla sövdələşmə içində olan şəxslərdir. İkinci qrup isə, müsəlmanlarla döyüşməyə gücləri çatmayan, bununla yanaşı müsəlmanlarla əməkdaşlıq edib öz qəbilələrinə qarşı mübarizə apara bilməyən şəxslərdir.[7] Ayənin sonunda yenidən ikinci qrupa toxunulur və daha aydın bir şəkildə belə bildirilir: “Əgər onlar sizinlə döyüşdən çəkinib sülh təklif edərlərsə, belə olan halda Allah sizə onlara döyüşməyə icazə vermir və siz onların sülh məqsədiylə sizə doğru uzatdıqları əli sıxmaqla vəzifələndirilmisiniz. [8]
Təfsir alimləri bu ayənin təfsirində belə bildirirlər: İslamda cihad anlayışı əsla hökmranlıq etmək və inancları zorla qəbul etdirmək anlamını özündə ehtiva etmir. Əksinə, cihad yəni zərəri dəf etmək və maneələri aradan qaldırmaq deməkdir. Bu səbəbdən, əgər onlar müsəlmanlara döyüşməkdən əl çəksələr, müsəlmanlar daha onlara hücum etməkdən çəkinməlidirlər. Ancaq, əgər müsəlmanlar hücum etsələr, mümkündür Allah onlara qarşı düşmənləri gücləndirsin.[9]
Burada diqqət olunası məqamlardan biri budur ki, Quran bu və bir neçə başqa ayədə sülh təklifi üçün“ İlqaus-salam”( sülh təklifini ortaya atmaq) təbirindən istifadə edilmişdir. Mümkündür səbəbi bu olsun ki, münaqişə tərəfləri sülh bağlamazdan əvvəl, adətən, bir-birindən uzaqda qərar tuturlar. Hətta onlar sülh təklifini ehtiyatla irəli sürürlər, sanki bir-birinə uzaq məsafədə duraraq bu sülh təklifini bir-birinə tərəf atırlar.[10] Bildirilir ki, hətta kafirlərlə bağlanmış hərbi müqavilələrə, onların sülh və barışıq təkliflərinə hörmət edilməlidir. Çünki İslamda birinci dərəcəli məsələ sülhdür, müharibəyə isə yalnız zərurət halında icazə verilir.[11]
Nisa surəsi 94-cü ayə
Nisa surəsinin 94-cü ayəsində haqsız yerə ittiham olunması ehtimalı olan günahsız insanların canını qorumaq üçün müsəlmanları ehtiyatlı davranmağa əmr edir və belə buyurur: "Ey iman gətirənlər! Allah yolunda (cihad etmək üçün) səfərə çıxdığınız zaman axtarış aparın! Sizə müsəlman olduğunu bildirən kəsə: “Sən mömin deyilsən!”- deməyin”.[12] Bu ayədə bəyan olunur ki, məbada dünyanın fani mənfəətlərinə tamah salıb,müsəlman olduğunu bildirən şəxsləri ittiham edib düşmən kimi qətlə yetirəsiniz və mallarını qənimət olaraq ələ keçirəsiniz. [13]
Habelə, bu ayə barəsində belə bəyan olunur ki, İslamda cihadının məqsədi əraziləri genişləndirmək və ya qənimət toplamaq deyil. [14]
Nisa surəsi 128-ci ayə
Nisa surəsinin 128-ci ayəsindəki “Sülh etmək daha yaxşıdır” وَ صُّلْحُ خَيْر ifadəsi, ailə münaqişələrinin həlli zəmnində qeyd edilsə də, təfsirçilərin fikrincə, bu, ümumi və hərtərəfli bir qanunu bəyan edir. Həmin qanun belədir: “Hər bir yerdə ilk və əsas məsələ sülh, səmimiyyət, dostluq və barışdır. Münaqişə, konflikt və ayrılıq insanın sağlam təbiətinə və onun dinc həyat tərzinə uyğun deyil. Buna görə də zəruri hallar istisna olmaqla, heç vaxt buna yol verilməməlidir”.[15]
Bəqərə surəsi 208-ci ayə
Bu ayə bütün imanlı şəxsləri sülhə və barışığa dəvət edir. Bu ayənin məzmunundan belə məlum olur ki, sülh və hüzur ancaq iman sayəsində mümkün ola bilər. Yalnız maddi qanunlara söykənməklə dünyada müharibəni, əmniyyətsizliyi və gərginliyi aradan aparmaq mümkün deyil. Çünki maddi aləm və maddiyyata olan bağlılıq daim münaqişə və qarşıdurmaların yaranmasına səbəb olur və əgər insanı iman kimi mənəvi bir güc idarə etməsə, sülhün yaranması mümkün deyil. [16] Təfsirçilər bildirirlər ki, bu ayə müsəlmanların onlara ziyanı toxunmayan müşriklər və kitab əhli ilə dinc münasibətlər qurmasını təsdiq etməkdədir.[17]
Hucurat surəsi 9-cü ayə
Bu ayədə möminlərə deyilir ki, əgər möminlərdən iki qrup bir-biri ilə döyüşsə, onların aralarında sülh yaradın. Doğrudur ki, iman, möminləri bir-biri ilə münaqişə etməkdən və döyüşməkdən çəkindirməlidir. Ancaq, unutmayaq ki, möminlər məsum deyillər və məsum olmadıqları üçün xətaya düçar ola bilərlər. Mümkündür ki, hansısa bir sözü dilə gətirmək və ya hansısa bir addımı atmaq onlar arasında müəyyən qarşıdurmaya səbəb ola bilər. Buna görə də, hazırlıqlı olmaq lazımdır ki, hansısa bir qarşıdurma baş verən zaman fitnə atəşini söndürmək istəyərkən, məzlumun haqqını tapdalamamış olaq və zülmün qarşısında elə bir şəkildə dayanmaq lazımdır ki, bir daha zülm təkrar olmasın.[18]
Mənbələr
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Səndən soruşurlar” Qum, İmam Əli ibn Əbu Talib (ə) Nəşriyyatı, 1387 h.ş. s. 91
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune”(Nümunə Təfsiri), Tehran, “Darul-Kutubul-İslamiyyə” Nəşriyyatı, 1371 h.ş. c.7, s. 230
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune”(Nümunə Təfsiri), Tehran, “Darul-Kutubil-İslamiyyə” Nəşriyyatı, 1371 h.ş. c.7, s. 230
- ↑ Mahmud Şəhabi, “Ədvaru-Fiqh”, Tehran, Vezarəte Fərhəng və İrşade İslami (Mədəniyyət və İrşad Nazirliyi), 1387 h.ş. c.2, s. 89
- ↑ Seyid Məhəmmədhüseyn Təbatəbai, “Əl-Mizan fi Təfsiril-Quran” (əl-Mizan Təfsiri), Beyrut, “Muəssəsətul-Ə'ləmiyy” Nəşriyyatı, 1390 h.q., c.9, s. 117
- ↑ Möhsün Qiraəti, “Təfsire Nur” (Nur Təfsiri), Tehran, Mərkəze Fərhəngiye Dərshaye əz Quran, (Quran dərsləri mədəniyyət mərkəzi), 1388 h.ş., c.3, s. 348
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune” (Nümunə Təfsiri), 1371 h.ş. c.4, s. 55
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune” (Nümunə Təfsiri), 1371 h.ş. c.4, s. 56
- ↑ Möhsün Qiraəti, “Təfsire Nur” (Nur Təfsiri), 1388 h.ş. c.2, s. 127
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune” (Nümunə Təfsiri), 1371 h.ş. c.4, s. 56
- ↑ Möhsün Qiraəti, “Təfsire Nur” (Nur Təfsiri), 1388 h.ş. c.2, s. 127
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune” (Nümunə Təfsiri), 1371 h.ş. c.4, s. 73
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune” (Nümunə Təfsiri), 1371 h.ş. c.4, s. 74
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune” (Nümunə Təfsiri), 1371 h.ş. c.4, s. 74
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune” (Nümunə Təfsiri), 1371 h.ş. c.4, s. 151
- ↑ Nasir Məkarim Şirazi, “Təfsire Numune” (Nümunə Təfsiri), 1371 h.ş. c.4, s. 81 və 82
- ↑ Möhsün Qiraəti, “Təfsire Nur” (Nur Təfsiri), 1388 h.ş. c.1, s. 323
- ↑ Möhsün Qiraəti, “Təfsire Nur” (Nur Təfsiri), 1388 h.ş. c.9, s. 176