Həzrət Fatimənin (s.ə) evinə hücum

Sual: Həzrət Fatimənin (s.ə) evinə edilən hücum necə baş vermişdir? Zəhmət olmasa, bu hadisə ilə bağlı mövcud dəlilləri qeyd edin.

Cavab: Həzrət Fatimənin (s.ə) evinə hücum edilməsi hadisəsi İslam tarixində şiə və sünnilərin həmfikir olduqları tarixi hadisələrdəndir. Sünnilərin mötəbər tarix kitablarında bu hadisə belə nəql olunur ki, Ömər Həzrət Əlini (ə) Əbu Bəkrə beyətə məcbur etmək üçün bir qrup şəxslə birlikdə o Həzrətin (ə) evinə gedir. Həmçinin, bu rəvayətdə Ömərin Həzrətin (ə) evini yandıracağı ilə bağlı təhdid etməsi və alov gətirməsi də qeyd olunmuşdur. Bundan əlavə, hadisə nəticəsində Həzrət Zəhranın (s.ə) xəsarət alması və (bətnində olan körpəsi) Həzrət Möhsünün (ə) düşməsi də sünni kitablarında qeyd olunmuşdur. Ömərin Müaviyəyə yazdığı bir məktubda da bu hadisə onun özü tərəfindən bəyan edilmişdir.

Əhli Sünnə mənbələrində

Sünni mənbələrində Həzrət Fatimənin (s.ə) evinə hücumla bağlı müxtəlif rəvayətlər qeyd edilmişdir.

“Əl-əqdul Fərid”, “Tarix əbul-Fida” və “Əlam ən-Nisa” kitablarında belə qeyd olunur ki, Əbu Bəkr, Ömər ibn Xəttabın rəhbərliyi altında bir qrupşəxsiİmam Əlinin (ə) evinə göndərdi və ona dedi: “Əgər sənin əmrinə tabe olmasalar, onlarla döyüş.” Ömər də əlində məşəl tutaraq, Əlinin (ə) evini yandırmaq üçün hərəkət etdi. Bu zaman Həzrət Fatimə (s) onunla qapıda qarşılaşdı və belə buyurdu: “Ey Xəttab oğlu, evimizi yandırmağamı gəlmisən?” Ömər cavab verdi: “Bəli, əgər siz ümmətin qəbul etdiyi şeyi qəbul etməyəcəyiniz və bizim seçilmiş xəlifəmizlə beyət etməyəcəyiniz təqdirdə (bu işi görəcəm).”

Mədaini, Məsləmə ibn Muharibdən, o da Süleyman Təymi və İbn Ovndan nəql edir ki, Əbu Bəkr Əlidən (ə) beyət almaq üçün onun ardınca adam göndərdi, lakin Əli (ə) beyət etmədi. Bu zaman Ömər əlində yanan məşəl ilə Əlinin evinə doğru yola düşdü. Fatimə (s.ə) qapı arxasında onunla danışırdı: “Ey Xəttabın oğlu, evimi yandırmaq istəyirsən?” Ömər dedi: “Bəli! Necəki atan gətirdiyi dində möhkəm və qətiyyətli idi, mən də bu işdə çox israrlı və qətiyyətliyəm!”

“Xəlifələrin tarixi” kimi tanınan “Əl-İmamə və əs-Siyasə” kitabının müəllifi, “İmam Əlinin (ə) necə beyət etməsi” başlığı altında belə yazır: Əbu Bəkr, beyətdən imtina edən və İmam Əlinin (ə) yanında toplanan şəxsləri axtarmağa başladı. Buna görə də, Öməri İmam Əli (ə) evinə göndərdi ki, onları Əbu Bəkr ilə beyət etməyə çağırsın. Ömər Fatimənin (s) evinin qapısına gəldi və onları çağırdı, lakin onlar evdən çıxaraq Əbu Bəkrə beyət etməkdən imtina etdilər. Ömər yoldaşlarına odun gətirmələrini əmr etdi və belə qışqırdı: “Ömərin canı əlində olan Allaha and olsun ki, ya siz evdən çıxmalısınız, ya da bu evi içində olanlarla birlikdə yandıracağam!” Ona dedilər: Ey Əba Həfs (Ömər), bilirsənmi ki, Fatimə bu evdədir?  (Ömər) cavab verdi: “Hətta o da olsa belə.” Bu zaman Fatimənin (s.ə) fəryadı ucaldı: “Ey atam, ey Allahın Rəsulu (s)! Görürsənmi, səndən sonra İbn Xəttab (Ömər) və İbn Əbi Quhafə (Əbu Bəkr) bizə nə edirlər?”

Həzrət Peyğəmbər (s) vəfat etdikdən sonra Abbas, Əlinin (ə) yanına gəldi və ondan əlini verməsini istədi ki, onunla beyət etsin... Beləliklə, Əmirəl - möminin (ə) bir qrup tərəfdarı ilə evində mübarizəyə başladı, çünki peyğəmbər ona belə əmr etmişdi. Bu zaman bir dəstə insan Əlinin (ə) evinə hücum etdi, evinin qapısını yandırdılar və onu zorla evdən çıxardılar. Onlar, Həzrət Fatiməni (s.ə) qapının arxasında elə möhkəm sıxdılar ki, bu, Möhsünün (ə) düşməsinə səbəb oldu.

Əbi əl-Hica Şibl əd-Doulə Hənəfi deyir: Əbu Bəkr camaatdan beyət aldıqdan sonra Öməri Qunfuz, Xalid ibn Vəlid, Əba Ubeydə Cərrah və bir qrup başqa adamla birlikdə Əli (ə) və Fatimənin (s.ə) evinə göndərdi. Ömər Fatimənin (s.ə) evinin qapısına odun yığaraq onu yandırdı və Fatimə (s.ə) alovun evə girməsinin qarşısını almaq üçün qapıya tərəf gəldi. Bu zaman Ömər və yoldaşları qapını itələyərək açdılar və Fatimə Zəhra (s.ə) qapı ilə divar arasında qaldı. O qədər güclü bir şəkildə sıxdılar ki, qapının mismarları Fatimənin (s.ə) sinəsinə batdı və bu təzyiqin şiddətindən uşağı düşdü. O, fəryad edərək dedi: “Ey atacan! Ey Allahın Rəsulu! Bax, səndən sonra Ömər və Əbu Bəkr mənə nə etdilər?” Bu zaman Ömər ətrafındakılara dedi: “Fatiməni vurun!” Beləliklə, onlar Həzrət Fatiməni qamçı ilə elə döydülər ki, onun pak bədənində xəsarət və qamçı izləri qaldı. Bu zərbələr nəticəsində Fatimə (s.ə) xəstələndi və nəhayət şəhadətə çatdı.

Şiə mənbələrində

Həzrət Zəhranın (s.ə) evinə hücumla bağlı ən uzun rəvayətlərdən birini Səlim (Süleym) ibn Qeys Salman Farsidən nəql etmişdir. Biz bu məqalədə şiə mənbələrində bu hadisəylə bağlı nəql olunan rəvayətlər arasında sadəcə bu rəvayəti gətirməklə kifayətlənəcəyik.

Əbu Bəkr öz xilafətini möhkəmlətmək üçün Əlidən (ə) ona beyət etməsini istədi, lakin İmam Əli (ə) beyət etmədi. Sonda isə, Əbu Bəkr Qunfuzu kömək üçün göndərdiyi bir qrup şəxs ilə Əmirəl-mömininin (ə) yanına göndərdi. O, gəlib Həzrətdən evə daxil olmaq üçün icazə istədi, lakin Həzrət onlara icazə vermədi. Qunfuz və adamları Əbu Bəkr və Ömərin yanına qayıtdılar. Əbu Bəkr və Ömər məsciddə əyləşmişdi və ətraflarında da insanlar var idi. Qunfuz və adamları “Bizə evə daxil olmaq üçün icazə verilmədi” - deyə bildirdilər. O zaman Ömər dedi: “Gedin, əgər sizə icazə verərsə, daxil olun, əks halda icazəsiz daxil olun.” Onlar yenidən Həzrətin (ə) evinə gəldilər və icazə istədilər. Həzrət Fatimə (s) buyurdu: “Mən sizin icazəsiz evimə daxil olmağınıza imkan vermərəm.” Qunfuzun adamları geri döndülər, ancaq Qunfuz orada qaldı. Onlar (Əbu Bəkr və Ömərə) dedilər: “Fatimə belə dedi və biz də icazəsiz onun evinə daxil olmaqdan çəkindik.”

Ömər qəzəbləndi və dedi: Bizim qadınlarla nə işimiz var? Sonra ətrafında olan insanlara odun gətirmələrini əmr etdi. Onlar odunları götürdülər və Ömər özü də onlarla birlikdə odun götürüb Fatimənin (s.ə) evinin ətrafına yığdılar. Sonra Ömər səsləndi: “Allaha and olsun, ey Əli, gərək evdən çıxıb Peyğəmbərin (s) xəlifəsi ilə beyət edəsən, əks halda evi sizinlə birgə yandıracağam!” Həzrət Zəhra (s.ə) buyurdu: “Ey Ömər, bizim səninlə işimiz yoxdur!” Ömər cavab verdi: “Qapını aç, yoxsa evinizi yandırarıq!”  Həzrət Zəhra (s.ə) buyurdu: “Ey Ömər, Allahdan qorxmursan ki, evimə girirsən?” Lakin Ömər geri çəkilmədi.

Ömər od istədi və onula evin qapısını yandırdı. Sonda isə, qapını itələyib içəri daxil oldular. Fatimə Zəhra (s.ə) qapı ilə divar arasında qalıb yaralandı, “Ey atam, ey Allahın Rəsulu!” deyərək kömək istədi, fəryad etdi və Əbu Bəkrin və Ömərin zülmündən şikayət etdi, amma Ömər ona rəhm etmədi və qınında olan qılıncla Fatimənin (s.ə) böyrünə vurdu, onun əllərini və qollarını qamçı ilə vuraraq göyərtdi. Bu zaman Əli (ə) fəryad səsini eşidib çölə çıxdı və Ömərə hücum etdi, onu bir anda yerə sərdi və öldürmək istədi, lakin bu zaman Peyğəmbərin (s) tövsiyəsini xatırladı və buyurdu: “Ey Səhhakın oğlu, Məhəmmədi (s) peyğəmbər göndərənə and olsun ki, əgər Allahın təyin etdiyi təqdir və peyğəmbərin mənimlə bağladığı əhd olmasaydı, mənim evimə girə bilməyəcəyini başa düşərdin.”

Fatimənin (s.ə) döyülməsi və Möhsünün öldürülməsi

Həzrət Fatimə Zəhranın (s.ə) Ömər tərəfindən döyülməsi və O Həzrətin övladı Möhsünün düşməsi haqqında sünni mənbələrindən bəzi nümunələrə işarə edilir:

Zəhəbi, məşhur sünni tarixçisi sənədini qeyd edərək belə deyir:

انّ عمر رفس فاطمه حتّي اسقطت بمحسن

“Həqiqətən, Ömər Fatiməyə elə bir təpik vurdu ki, Möhsün düşdü.”

İbn Əbi əl-Hədid “Nəhcül-bəlağə”nin şərhində belə nəql edir:

اَن عُمر ضَرَبَ فاطمة(س) بالسّوطِ و قَصدَ منزلها

“Ömər Fatimənin (s.ə) evinə gəldi və onu qamçı ilə döydü.”

İbrahim ibn Səyyar ibn Hanidən belə rəvayət edilmişdir:

انّ عمر ضربَ بِبطن فاطمة يوم البيعة حتي ألقت الجنين من بطنها

“Ömər beyət günü Fatimeyi-Zəhranın (s.ə) böyrünə zərbə endirərək, bətnindəki uşağın (dölün) düşməsinə səbəb oldu.”

Burada şiə mənbələrində yer alan rəvayətlərə toxunulmamışdır, çünki şiə alimləri bu məsələdə həmfikirdirlər ki, Ömər, Əbu Bəkrin əmri ilə, bir qrup şəxslə birlikdə Həzrət Fatimənin (s.ə) evinə hücum etmiş, evin qapısını yandırmış və zorla onun evinə daxil olmuşdur. Həmçinin onu döyməklə yanaşı, bətnindəki uşağın (dölün) düşməsinə və şəhid olmasına səbəb olmuşdur.

Ömərin Fatimənin (s.ə) evinə hücum etdiyini etiraf etməsi

Ömər Müaviyəyə yazdığı məktubda Fatimə (s.ə) ilə davranışını belə bəyan edir: ...Qapının arxasında olan Fatiməyə dedim: Əgər Əli evdən (beyət etmək üçün) çıxmasa, mən buraya çoxlu odun gətirəcəyəm və bir alov qalayıb evi və əhlini yandıracağam, yadaki Əlini (ə) beyət üçün zorla məscidə aparacağam. Sonra Qunfuzun qamçısını götürüb onunla Fatiməni (s.ə) vurdum. Xalid ibn Vəlidə dedim ki, sən və başqaları gedib odun gətirin. Fatiməyə dedim: Evi yandıracağam. O anda mənim evə girməyimə mane olmaq üçün əlini qapıdan çıxardı. Mən isə onu itələdim və qapını möhkəm şəkildə sıxdım. Qapını buraxması üçün əllərinə qamçı ilə vurdum. Qamçının ağrısından inildədi və ağladı. Onun iniltisi o qədər acı və ürəkdağlayıcı idi ki, demək olar ki, ürəyim yumşalırdı və fikrimdən dönmək üzrəydim, amma Əliyə olan kinimi və onun qüreyşliləri öldürmək hərisliyini xatırladım. Ayağımla qapıya təpik vurdum və Fatimənin (s.ə) naləsini eşitdim. O an bu fəryadın Mədinəni alt-üst etdiyini düşündüm. Həmin vəziyyətdə Fatimə belə deyirdi:

يا اَبتاه! يا رسول اللّه! هکذا يُفْعَلُ بِحَبيبَتِک وَ اِبْنَتَک، أَهْ! يا فِضَّة اِلَيْک فَخُذيني فَقَدْ وَ اللّهِ قُتِلَ مَا في رحمي مِنْ حَمْلٍ

“Ey əziz ata! Ey Allahın Rəsulu! Baxın sevgili qızınızla necə davranırlar. Ah! Ey Fizzə, gəl mənə kömək et, Allaha and olsun ki, mənim bətnimdə olan övladım öldürüldü.”

Bu vaxt qapını itələdim. Qapı açıldı. Evə girəndə Fatimə (ə) qarşımda o vəziyyətdə dayanmışdı, lakin qəzəbimin gücü məni elə bir hala salmışdı ki, sanki gözümün önünə bir pərdə düşmüşdü. Üzünə elə bir zərbə vurdum ki, yerə yıxıldı...

Rəvayətlərin araşdırılması və təhlili

Hadisənin doğruluğu

Həzrət Fatimənin (s) evinə hücum hadisəsi şiə mənbələrində ətraflı şəkildə qeyd olunmuş və təsdiqlənmiş hadisələrdən biridir. Digər tərəfdən, sünni mənbələri bu məsələyə daha az toxunmuş və daha çox od vurmaqla hədələmə hadisəsinə işarə etmişlər. Bu hadisəni təhlil etmək üçün bir neçə nöqtəyə diqqət yetirmək lazımdır:

1.    Hadisənin mötəbər tarixi mənbələrdə nəql edilməsi

Şeyx Müfid “Əl-İrşad” kitabında bu hadisəni Əhli-beytin (ə) zülmün bir hissəsi kimi təqdim edir: “Ömər ibn Xəttab bir qrup şəxslə birlikdə Əlinin (ə) evinə gedərək beyət almaq üçün evi yandırmaqla hədələdi.”

İbn Qüteybə Dinəvəri (Deynəvəri) “əl-İmamə vəs-Siyasə” kitabında açıq şəkildə qeyd edir: “Ömər Əlinin (ə) evinə getdi və dedi: Evi yandıracağam, hətta bu iş, Fatimənin (s.ə) narahat olmasına səbəb olsa belə.”

2.    Sünni mənbələrdə təhdid və təzyiq haqqında rəvayətlər

Bəlazəri “Ənsabul-əşraf” və Təbəri “Tarix-Təbəri” kimi mənbələr də evi odla yandırma təhdidini nəql etmişlər. Hərçənd ki, bu mənbələrin bəziləri təhdidin həyata keçirilməsini açıq şəkildə qeyd etməmişlər, lakin təhdidin olması həmin dövrdə ciddi gərginliklərin olduğunu göstərir.

Hadisənin baş vermə səbəbləri

1-   Xilafətlə bağlı ixtilaf

Əbu Bəkrin xilafətinə inanan qrupla, xilafəti Əlinin (ə) haqqı hesab edən qrup arasındakı ixtilaf, belə hadisələrin baş verməsinə zəmin yaratdı. Əhli-beyt (ə), İslam Peyğəmbərindən gələn nəssə (qəti və açıq-aşkar mətn və hədislər) əsaslanaraq özlərini İslam cəmiyyətinin rəhbərliyinin həqiqi varisləri hesab edirdilər.

2-   Əbu Bəkrin xilafətinin qanuniliyini qoruyub saxlamaq

Birinci xəlifənin mövqeyini gücləndirmək üçün Əli (ə) kimi görkəmli şəxsdən və Bəni Haşim kimi nüfuzlu qəbilədən beyət alınması və bunun üçün onlara təzyiq göstərilməsi qaçılmaz idi. İnsanları, xüsusəndə Əhli-beyti (ə) beyət etməyəcəkləri təqdirdə zorakılığa məruz qalacaqları ilə bağlı təhdid etmək, hakimiyyətin vəhdət və qüdrətə sahib olduğunu göstərmək üçün edilən cəhdlərin bir hissəsi ola bilərdi.

3-   Bu hadisəyə müxtəlif reaksiyalar

Şiələrin baxışı: Şiələr bu hadisəni Əhli-beytin (ə) ən böyük məzlumiyyətlərindən biri olaraq görürlər. Bu hadisə, Peyğəmbərin (s) ailəsinə qarşı sərt rəftardan göstəricisidir. Xüsusilə, Həzrət Möhsünün şəhadəti və Həzrət Fatimənin (s.ə) yaralanması bu hadisənin acı həqiqətləri olaraq qeyd edilmişdir.

Sünnilərin baxışı: Sünnilər adətən bu hadisəni nəql etməmişlər və ya hadisənin sadəcə təhdid həddində olduğunu qəbul etmişlər. Bəzi sünni mənbələri isə, hadisənin şiddətini azaltmağa və səhabələrin vəhdətini irəli sürməyə çalışmışdır.