Şübhəsiz hər bir çətinliklə birlikdə asanlıq vardır

Sual: “إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً” ayəsinin mənası nədir?

Cavab: “إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً” ayəsi hər bir çətinliklə birgə asanlıq olduğunu müjdələyən Quran ayəsidir. Təfsirçilər bu ayənin izahında demişlər ki, həyatdakı çətinliklər, əzablar və müsibətlər heç vaxt daimi deyil və imanlı insan üçün asanlıq, rahatlıq və qurtuluş vardır. Asanlıq və çətinlik hadisələrin və vəziyyətlərin dəyişməsini, dünya həyatının bütün sahələrinin qeyri-sabitliyini göstərən qanundur.

Ayənin tərcümə və mətni

“فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا. إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا” 

“(Bil ki,) şübhəsiz, hər bir çətinliklə yanaşı bir asanlıq var.  Bəli, hər bir çətinlikdən sonra bir asanlıq vardır!”

Ayənin təfsiri

Təfsirçilər Şərh surəsinin 5 və 6-cı ayələrini izah edərkən, həyatın çətinliklərinin, bəlalarının və müsibətlərinin daimi olmadığını, imanlı insan üçün asanlıq, rahatlıq və qurtuluşun olduğunu bildirmişlər.

Bəziləri bu ayənin təfsirində, yoxsulluq və kasıblıqla var-dövlət və genişliyin olacağını, bəziləri isə müşriklərin verdiyi əziyyətdən sonra Peyğəmbərin (s) rahatlıq və asayişə çıxdığını söyləyiblər. İbn Abbasdan rəvayət olunub ki, Allah-taala buyurur: “Mən bir çətinlik yaratdım, iki rahatlıq və asayiş, buna görə də çətinlik asanlığa qalib gəlməz”. “Çətinlik” iki “asanlıq” arasında yerləşir. Dünyada qurtuluş və ya axirətdə mükafat.

Bəzi təfsirçilər bu ayələri İslamın başlanğıcında müsəlmanların maddi çətinliklərinə işarə etdiyini bildiriblər, lakin ayələrin mənasının geniş olması bunun bütün çətinliklərə aid olduğunu göstərir. Bu iki ayə yalnız Peyğəmbərin (s) özünə və yaşadığı dövrə aid deyil, bu ümumi bir qaydadır və əvvəlki bəhslərin səbəbidir. Bu ayə bütün ixlaslı və zəhmətkeş möminlərə hər zaman çətinliklərin yanında asanlığın olması müjdəsini verir, hətta “sonra” deyil, “birlikdə” kəlməsini işlədir. Çətinliklər qarşısında səbirli olmaq ən mühüm və ən təsirli əxlaqi fəzilətlərdən biri, eyni zamanda insanın maddi və mənəvi, dünya və axirət işlərində müvəffəqiyyətinin açarıdır.

Bəzi mühəqqiqlərin nəzərinə görə “الْعُسْرِ” kəlməsindəki “lam” ümumiləşdirici “lam” deyil “növə” dəlalət edən “lam”dır. Yəni çətinliyin xüsusiyyəti budur ki, ardınca asanlıq gəlir. Asanlıq və çətinlik hadisələrin və vəziyyətlərin dəyişməsini, dünya həyatının bütün sahələrinin qeyri-sabitliyini göstərən qanundur. Bəzilərinin fikrincə ayə çətinlikdən sonra asanlığın gələcəyini demir, əksinə “ilə” sözü ilə asanlığın əziyyətlə birgə olduğunu bildirir. İnsan çətinliyə dözdüyü andan etibarən asanlıq tədricən əldə edilir.

Hədislər

Pəyğəmbər (s) bir hədisdə belə buyurur:

 “وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً”  

“Agah ol! Şübhəsiz  səbr qələbə ilə, sevinc və qurtuluş qəm-qüssə ilə birgədir. Həqiqətən çətinliklə birgə asanlıq vardır, həqiqətən çətinliklə birgə asanlıq vardır”.

Və həmçinin buyurur (s):

 “لَنْ يَغْلِبَ عُسْرٌ يُسْرَيْنِ فَإِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً، إِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً” 

“Heç vaxt bir çətinlik iki asanlığa qalib gəlməyəcək…”

İmam Əli (ə) buyurur: “Çətinliklər dözülməz həddə çatdıqda nicat qapıları açılır. Bəla halqaları daraldıqda, asanlıq və rahatlıq gəlib çatır”.

Peyğəmbər (s) üçün çətinlikdən sonrakı asanlıq

Təfsirçilərin nəzərinə görə Allahın Peyğəmbərin (s) üzərinə qoyduğu risalət, insanları Allaha tərəf dəvət etmək məmuriyyəti bəşər övladının üzərinə qoyulmuş ən ağır vəzifədir. Bu məsuliyyəti qəbul etmək Peyğəmbərin (s) işini ağırlaşdırmışdı. Qövmünün onun dəvətini təkzib etməsi və onu yüngül saymaları, çətinlik üzərinə çətinlik gətirirdi. Allah-taala İnşirah sürəsinin 2-ci ayəsində buyurur: “وَوَضَعْنَا عَنْكَ وِزْرَكَ” “Və yükünün ağırlığını səndən götürmədikmi?” Allahın bu işi digər işləri kimi varlıq aləmində hökm sürən İlahi sünnət və qayda-qanundan qaynaqlanırdı. İlahi sünnəyə görə çətinlikdən sonar asanlıq var.

Zəməxşəridən nəql olunmuşdur ki, “فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ ” ayəsindəki “فا” hərfi “fəsihə” “fə”sidir. Allah-taala gözəl vədə ilə Peyğəmbərə (s) təsəlli verərək onu sevindirir. O həmçini yazır ki, müşriklər Allahın Rəsuluna (s) və möminlərə fəqir olduqları və dünya malından bir şeyləri olmadığına görə tənə vururdular. Bu dil yaraları o həddə çatmışdı ki, Peyğəmbər (s) az qala  insanların müsəlman olmamalarının və möminlərin təhqir olunmalarının səbəbinin yoxsuluq oldğunu düşünsün. Odur ki Allah bu ehtimalı aradan aparmaq üçün o həzrətə əta edtdiyi böyük nemətləri onun yadına salıb buyurdu: “فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً” “Şübhəsiz hər bir çətinliklə birlikdə asanlıq vardır”.

Bəzi təfsirçilərə görə ayənin təkrar olunması Peyğəmbərin (s) çətinlik və məşəqqət içində yaşadığını göstərir.