Quranın sözləri

Sual: Qurani-kərimin sözləri Allah tərəfindən nazil olub, yoxsa onlar Peyğəmbərin (s) öz sözləridir?

Cavab: Qurani-kərim Peyğəmbər (s) tərəfindən gətirilən İslamın ən böyük möcüzəsidir. Qurani-kərimdə açıq şəkildə qeyd olunur ki, bu kitaba bənzər bir kitabın və ya onun surələrinə bənzər 10 surənin, hətta onun surələrindən birinə tay olacaq bir surənin belə insanlar tərəfindən ərsəyə gətirilməsi qeyri-mümkündür. Bundan əlavə, Quranda gələn “tilavət”, “qiraət” və “tərtil” kimi ifadələrdən anlaşılır ki, oxuyan şəxs o sözləri özündən danışmır və ya özündən uydurmur, əksinə o, sözləri yalnızca tələffüz edir, qiraət edir. Bu da onu göstərir ki, Quranın sözləri Allah tərəfindən nazil olmuşdur və Peyğəmbər (s) isə sadəcə onu qiraət edərək insanlara çatdırıb. Başqa bir məqam isə, Qurani-kərimdə açıq şəkildə “Kəlamullah” (Allahın kəlamı) ifadəsinin işlənməsidir ki, bu da bu müqəddəs kitabın sözlərinin Allah tərəfindən nazil olmasını təsdiqləyir.

Quranın inkarçıları mübarizəyə dəvət etməsi

Qurani-kərim İslamın ən böyük və ən mühüm möcüzəsidir. O, ən gözəl üslubda, habelə ən təsirli ifadələrlə və ən möhkəm məzmunla həmin zamanın insanlarına təqdim olundu. Məkkə müşrikləri də anladılar ki, onları mübarizə aparmaqdan və ona bənzər bir şey gətirməkdən aciz qoyan bu sözlər bəşər sözləri ola bilməz.

Quran mübarizəyə dəvətini bir neçə mərhələdə irəli sürmüşdür:

1.    Mütləq şəkildə Qurana bənzər bir kitabın gətirməsini tələb edir:

أَمْ یَقُولُونَ تَقَوَّلَهُ بَلْ لا یُؤْمِنُونَ فَلْیَأْتُوا بِحَدِیثٍ مِثْلِهِ إِنْ کَانُوا صَادِقِین 

“Yoxsa onlar: “Bunu (Quranı) yalandan Allahın adına çıxarırsan!” - deyirlər. Xeyr, onlar iman gətirmirlər. Əgər doğru deyirlərsə, onda ona bənzər bir kəlam gətirsinlər”.

2.   Quran surələrinə bənzər on surə gətirməyi tələb edir:

أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیَاتٍ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ

“Yoxsa: “Bunu (Quranı) özündən uydurdu!”− deyirlər. De: “Əgər doğru deyirsinizsə, siz də onun kimi özünüzdən on surə uydurub gətirin və Allahdan başqa kimi bacarırsınızsa, onu da (köməyə) çağırın”.

3. Quran surələrinə bənzər bir surə gətirməyi tələb edir:

أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَة مِثْلِهِ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ

“Yoxsa: “Bunu (Quranı) özündən uydurdu!”− deyirlər. De: “Əgər doğru deyirsinizsə, siz də ona bənzər bir surə gətirin və Allahdan başqa kimi bacarırsınızsa, onu da (köməyə) çağırın”.

4. Quranın bənzərini gətirməyin mümkünsüzlüyünü bəyan edir:

قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الإنْسُ وَالْجِنُّ عَلَی أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ و لو کان بعضهم لبعض ظهیرا

“De: “Əgər bütün insanlar və cinlər bu Quranın bənzərini gətirmək üçün bir araya gəlsələr, bir-birlərinə kömək etsələr də, onun bənzərini gətirə bilməzlər”.

Tarixi faktlara əsasən, Quranı və peyğəmbərliyi inkar edənlər Quranla mübarizəyə qalxmış, lakin heç bir uğur qazana bilməyərək bu müqəddəs kitaba qarşı mübarizə aparmaqdan aciz qalmışlar. Bu gün də heç bir şəxs və ya qrup Quranın ən kiçik surəsinə bənzər bir surə belə gətirə bilməmişdir və gətirə də bilməz”.

Beləliklə, Allah-təala müşriklərin “Məhəmməd (s) Quranı özündən uydurub”− ittihamlarına cavab olaraq, onları açıq şəkildə mübarizəyə dəvət edir və bununla da Quranın ilahi mənşəli olduğunu və ona bənzər bir kitabın gətirilməsinin bəşərin qüdrətindən xaric olduğunu bəyan edir.

Quranda “tilavət” və “qiraət” ifadələrinin işlənməsi

Quranda “qiraət”, “tilavət” və “tərtil” ifadələrinin işlədildiyi ayələrdən⁶ belə başa düşülür ki, Quranı oxumaq, onu özündən demək və ya özündən yaratmaqdan (icad etməkdən) tamamilə fəqlənir. Qiraət, tilavət və tərtil sözləri leksik baxımından yalnız başqalarının sözlərini hekayət və nəql etmək mənasını daşıyır və nəql edən şəxs ona heç bir əlavə etmədən yalnızca oxuyur. Qiraət (oxumaq) özündən danışmağın əksidir. Belə ki, qiraət əvvəldən tənzim olunmuş (hazırlanmış) söz və cümlələrin oxunmasına deyilir. Halbuki danışıqda insan özünün qoşduğu söz və cümlələrlə mənanı yaradır və onu icad edir. Məhz bu baxımdan biz görürük ki, Qurani-kərimin heç bir yerində Peyğəmbərin (s) Quranı özündən danışdığı qeyd olunmayıb. Əksinə, Quranda “qiraət” və “tilavət” ifadələrindən istifadə edilib ki, bu da Peyğəmbərin Quranı sadəcə Allahın kəlamı olaraq qiraət edib insanlara çatdırdığını bildirir.

Quranda sözlərin Allah tərəfindən nazil olduğuna aşkar dəlil

Biz Quranda bəzi ifadələrə diqqət yetirdikdə Quranın sözlərinin Allahın kəlamı olduğunu, onların dəyişdirilə və əvəz edilə bilinməyəcəyini anlayırıq. Belə ki, Quran bəzi ayələrdə açıq şəkildə özünü Kəlamullah (Allahın kəlamı) deyə təqdim edir. Məsələn:

   وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ اسْتَجَارَکَ فَأَجِرْهُ حَتَّی یَسْمَعَ کَلامَ اللَّهِ

“Əgər müşriklərdən biri səndən pənah istəsə, ona pənah ver ki, Allahın kəlamını eşitsin”.

Digər tərəfdən də, Allah-təala Qurani-kərimdə Peyğəmbərin (s) Quranı dəyişdirmək və əvəz etmək səlahiyyətinin olmadığını vurğulayır.

وَإِذَا تُتْلَی عَلَیْهِمْ آیَاتُنَا بَیِّنَاتٍ قَالَ الَّذِینَ لا یَرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ مَا یَکُونُ لِی أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقَاءِ نَفْسِی إِنْ أَتَّبِعُ إِلا مَا یُوحَی إِلَیَّ إِنِّی أَخَافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّی عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ

“Açıq-aydın ayələrimiz onlara oxunduğu zaman Bizimlə görüşəcəklərinə (və Qiyamətə) inanmayanlar: “Bundan başqa bir Quran gətir və ya onu dəyişdir!” − deyərlər. Onlara de: “Mənim onu özbaşına dəyişmək səlahiyyətim yoxdur. Mən ancaq mənə vəhy olunana tabe oluram. Əgər Rəbbimin itaətindən boyun qaçırsam, böyük günün (Qiyamətin) əzabından qorxaram”.