Kövsər surəsinin nazil olması

Sual: Kövsər surəsinin nazil olma səbəbi haqqında izah verə bilərsinizmi?

Cavab: Kövsər surəsi Peyğəmbərin (s) oğlu Abdullah vəfat etdikdən sonra, o Həzrətə (s) əbtər (sonsuz) nisbətini verənlərə cavab olaraq nazil olmuşdur. Təfsirə əsasən, bu surədə həzrət Zəhranın (s.ə) övladları Peyğəmbərin (s) övladları sayılmış və Allah-təala onların nəslində çoxlu xeyir və bərəkət qərar vermişdir.

Surənin nazil olmasının səbəbi

Kövsər surəsinin As ibn Vailin cavabında nazil olduğu deyilir. Bu barədə hədislər də mövcuddur:

قال ابن عباس: نزلت هذه السورة في العاص بن وائل ابن هشام بن سعيد بن سهم أنه رأى رسول الله صلى اللّه عليه و سلم يخرج من المسجد و هو يدخل فالتقيا عند باب بني سهم و تحدّثا و أناس من صناديد قريش في المسجد جلوس، فلما دخل العاص قالوا له: من الذي كنت تحدث‌؟ قال: ذاك الأبتر، يعني النبي صلى اللّه عليه و سلم و كان قد توفى قبل ذلك عبد الله ابن رسول الله صلى اللّه عليه و سلم و كان من خديجة، و كانوا يسمّون من ليس له ابن أبتر، فسمّته قريش عند موت ابنه أبتر و صنبورا فأنزل الله سبحانه إِنّٰا أَعْطَيْنٰاكَ اَلْكَوْثَرَ

İbn Abbas belə deyir: Bu surə As ibn Vail ibn Hişam ibn Səid ibn Səhm barədə nazil olub. O, Məscidul-Hərama girərkən Peyğəmbərin (s) oradan çıxdığını gördü. Onlar Bəni Səhm qapısında qarşılaşıb söhbət etdilər. Qüreyş başçılarından bir dəstə adam məsciddə oturmuşdu. As onların yanına getdikdə ondan soruşdular: “Kiminlə söhbət edirdin?” O, Peyğəmbərə işarə edərək “o əbtərlə” - deyə cavab verdi. Çünki o zaman Peyğəmbərin (s) Xədicədən olan oğlu Abdullah dünyasını dəyişmişdi və ərəblər oğlu olmayana əbtər deyirdilər. Buna görə də, As ibn Vail kimi xəbis insanlar Peyğəmbərə (s) oğlu öldüyündə onu əbtər (sonsuz) və sunbur (zəlil) deyirdilər. Allah-təala da onların cavabında Kövsər surəsini nazil etdi.

ذكر محمد بن إسحاق عن يزيد بن رومان قال: كان العاص بن وائل إذا ذكر رسول اللّه صلى اللّه عليه و سلم قال دعوه لنا فإنه رجل أبتر، لا عقب له فإذا هلك انقطع ذكره، فأنزل اللّه تعالى هذه السورة.

Məhəmməd ibn İshaq Yəzid ibn Rumandan nəql edir ki, As ibn Vailin yanında Peyğəmbərin adı çəkildiyi zaman o belə deyirdi: Onu boşlayın. O əbtərdir və heç bir varisi yoxdur. Ölüb getdiyində adı da yox olub gedəcək. Buna görə də, bu surə onun cavabında nazil oldu.

Əta, ibn Abbasdan rəvayət edir ki, As ibn Vail Peyğəmbərə (s) istehza edərək “Sən əbtərsən” deyirdi. Allah-təala Kövsər surəsini onun cavabında nazil edərək bildirdi ki, ya Peyğəmbər, əbtər sənin düşmənindir. Biz sənə kövsər (nəslində çoxlu xeyir, bərəkət və çoxlu şəfaətetmə imkanı) bəxş etdik.

Kövsər – Allah Rəsulunun (s) nəsli

Əllamə Təbatəbai Kövsər surəsinin təfsirində yazır ki, bu surə Allah rəsuluna (s) “ocağı sönmüş” deyərək tənə vuran bir şəxsin cavabında nazil olmuşdur. O, bu kimi istehzalı sözləri Allah rəsuluna (s) o həzrətin oğulları Qasım və Abdullah vəfat etdikdən sonra deyirdi.

Surənin məqsədi Peyğəmbəri (s) təsəlli etmək olduğu üçün Allah-təala bu surədə “əta” (bəxş etmək) sözünü işlədir:

إِنَّا أَعْطَیْناک الکوثر

“Həqiqətən, Biz sənə Kövsər bəxş etdik”.  

Bu surəyə əsasən, Fatimənin (s.ə) övladları Peyğəmbərin (s) nəsli hesab olunur. Bu, Qurani-kərimin qeybi xəbərlərindən biridir, çünki Peyğəmbərin vəfatından (s) sonra Allah-təala onun nəslində çoxlu xeyir-bərəkət qərar vermişdir.

“Nümunə” təfsirində qeyd olunur ki, ərəblər öz adət-ənənələrinə əsasən oğlan övladına çox böyük əhəmiyyət verirdilər. Peyğəmbərin (s) oğulları Qasım və Abdullah vəfat etdikdən sonra düşmənləri fikirləşirdilər ki, Muhəmmədin (s) oğlu olmadığı üçün, o öldükdən sonra İslamın kitabı bağlanacaq və daha kimsə bu dinin ardınca getməyəcək. Onlar öz-özlərinə belə xəyal edərək sevinirdilər. Ancaq, Kövsər surəsi nazil oldu və onların bu arzularını ürəklərində qoydu. Kövsər surəsi əslində əbtər (kökü kəsiləcək) olanların Peyğəmbərin (s) düşmənləri olduğunu bəyan etdi. Bu surə, bir yandan İslam düşmənlərinə onların öz məqsədlərinə çatmayacaqlarına dair xəbərdarlıq edir, bir yandan da bu çirkin tənələrdən, düşmənin əziyyətlərindən və məkrli planlarından narahat olan Peyğəmbərə (s) təsəlli verir.