Vəsiyyət

Sual:

İslamın vəsiyyət və vəsiyyətnamə haqqında baxışı nədir?

Cavab:

Vəsiyyət, bir şəxsin ölümündən əvvəl yazdığı və ölümündən sonra ona uyğun hərəkət edilməsini istədiyi bir növ göstərişdir. İslamda vəsiyyətə xüsusi önəm verilir. Vəsiyyət, mal sahibinə hörmət kimi qəbul edilir. Çünki insan ölümündən sonra belə, öz malının üçdə bir hissəsi üzərində göstəriş verə bilər. Peyğəmbər (s) insanın vəsiyyətsiz ölümünü cahiliyyət dövründəki ölümə bənzətmişdir. Vəsiyyət yazmaq müstəhəbdir, ancaq şəxsin boynunda şəri borc varsa, bu zaman vacib olur.

Lüğəvi mənası

Vəsiyyət, lüğətdə tövsiyə etmək mənasına gəlir. Buna görə də, dünyasını dəyişən bir şəxs maliyyə və qeyri-maliyyə məsələlərində şifahi və ya yazılı şəkildə özünə vəsi, yəni vəsiyyətin icrasını yerinə yetirəcək şəxs təyin edir. Vəsi təyin etmədiyi təqdirdə ölümündən sonra ona uyğun hərəkət olunması üçün vəsiyyət edir. Həmçinin, dünyasını dəyişən şəxs öz mal-mülkünün maksimum üçdə bir hissəsi barədə istədiyi şəkildə vəsiyyət edə bilər və digər şəxslər onun vəsiyyətinə əməl etməlidirlər.

Vəsiyyətin yerinə yetirilməsinə təkid

Quranda hər bir müsəlmanın ölümündən əvvəl vəsiyyət etməsi əmr olunmuşdur:

“Sizin üçün belə yazılıb və qərara alınıb (sizə vacibdir) ki, birinizin ölümü çatan zaman, əgər özündən sonra bir mal qoyursa, öz ata-anası və yaxınları üçün (İslam şəriətində müəyyən edilmiş irsdən əlavə) gözəl bir tərzdə vəsiyyət etsin. (Bu hökm) pəhrizkarların öhdəsinə düşən bir haqdır.” (Bəqərə surəsi, 180)

Peyğəmbərdən (s) nəql olunan hədisdə, Həzrət (s) vəsiyyəti olmadan gecə yatmağı müsəlmana layiq görməmişdir. Başqa bir hədisdə isə, vəsiyyət etmədən dünyasını dəyişən şəxsin ölümü, cahiliyyət dövrünün ölümü kimi qəbul edilir. Həmçinin, Quranda da iki ədalətli şəxsin vəsiyyətə şahidlik etməsi tövsiyə edilmişdir:  “Ey iman gətirənlər! Sizlərdən hər hansı birinizi ölüm haqladıqda (ölümü çatan zaman) vəsiyyət edərkən aranızdan iki ədalətli şəxsi şahid tutun.” (Maidə surəsi, 106)

Vəsiyyət İslam fiqhində təkid olunmuş müstəhəb bir əməldir və hətta bəzi hallarda insana vacib olur. Əgər insan Allahın yerinə yetirilməsi vacib olan haqlarında laqeydlik etmişsə və ya boynunda insanların ona etibar etdiyi əmanətləri varsa və vəsiyyət edilmədiyi təqdirdə bu hüquqlarının pozulması halı meydana gələcəksə, belə olan halda vəsiyyət etmək həmin şəxsə vacib olacaqdır.

Vəsiyyət mülk sahibinə hörmətin bir göstəricisidir

İslamda vəsiyyət ciddi şəkildə vurğulanmış və təkid edilmişdir. İslam baxımından, vəsiyyətə əməl etmək mülk sahibinin istəyi və iradəsinə hörmət deməkdir. Fərd, ölümündən sonra da iradəsinin hörmətlə qarşılanmalı olduğuna inanaraq, ölümündən öncə mülklərini vəsiyyət edir. O, bu mülkləri xeyriyyə işlərinə və ya istədiyi digər məqsədlərə ayıra bilər və ölümündən sonra onun savablarından yararlana bilər.