“Həzrət Fatimənin (s.ə) övladlarına (nəslinə) cəhənnəm odunun haram olması” hədisi
Sual: “Allah cəhənnəm odunu həzrət Zəhranın (s.ə) nəslinə haram etmiş və onları Qiyamət gününün əzabından qorumuşdur” hədisi səhihdirmi?
Cavab: Bu hədis həm şiə, həm də sünni mənbələrində müxtəlif ifadələrlə və fərqli sənədlərlə nəql edilmişdir. Digər hədislərdə gələn izaha əsasən, bu hədisdə olan (“ذریتها”) zürriyyə ifadəsi həzrət Zəhranın (s.ə) bütün nəslinə və nəvələrinə deyil, yalnız öz övladlarına şamildir.
Rəvayətin mənbələri
Şiə və əhli-sünnə mənbələrində müxtəlif ifadələrlə, həm səhih, həm də zəif (müstəfiz) sənədlərlə Peyğəmbərin (s) belə buyurduğu nəql olunmuşdur[1]:
“Fatimə özünü pislikdən və günahdan qorudu və Allah da onun züriyyəsinə (Cəhənnəm) odunu haram etdi”.[2]
Əhli-sünnə mənbələri
Əhli-sünnə alimləri də bu rəvayəti müxtəlif ifadələrlə öz kitablarında qeyd etmişlər. Əllamə Əmini “Səməratul Əsfar iləl Əqtar” adlı kitabında bu mövzuda müxtəlif sənədlərə və rəvayətlərə işarə edir.[3] Bu rəvayətlərdən bəziləri aşağıdakılardır:
- Təbərani (360 h.q.) bir rəvayət nəql edir ki, Peyğəmbər (s) həzrət Zəhraya (s.ə) belə buyurmuşdur:
إِنَّ اللّهَ عَزَّ وَجَلَّ غَيْرُ مُعَذِّبِكِ وَلاَ وَلَدِكِ
“Həqiqətən, Allah-Təala sənə və övladlarına əzab verməyəcəkdir.”[4]
İbn Həcər Heytəmi bu hədisin bütün ravilərinin siqə (etibarlı) olduğunu bildirir.[5]
- Əbu Bəkr Bəzzar (414 h.q.) belə yazır: Rəsulallah (s) buyurmuşdur:
إِنَّ فَاطِمَةَ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَحَرَّمَ اللَّهُ ذُرِّيَتَهَا عَلَى النَّارِ
“Həqiqətən Fatimə (s.ə) öz iffətini qorudu, buna görə də Allah onun züriyyəsinə (nəslinə) Cəhənnəm odunu haram etdi.”[6][7]
Hakim Nişapuri də bu hədisin sənədinin səhih olduğunu qeyd etmişdir.[8]
- Mühibbuddin Təbəri (694 h.q.) belə yazır: Əli (ə) Peyğəmbərdən (s) soruşdu:
لِمَ سُمِّيَتْ فَاطِمَة؟ قَالَ إِنَّ اللّهَ قَدْ فَطمهَا وَذُرِّيَّتَهَا عَنِ النَّارِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
“Fatiməyə bu adın verilməsinin səbəbi nədir?” Peyğəmbər (s) buyurdu: “Çünki, şübhəsiz Allah Qiyamət günü onu və onun züriyyəsini (nəslini) cəhənnəm odundan qoruyacaqdır.”[9][10]
Şiə mənbələri
Şiə alimləri də öz kitablarında bir çox rəvayətləri nəql etmişlər ki, bunlardan bəziləri aşağıdakılardır:
- Şeyx Səduq Peyğəmbərdən (s) bir rəvayət nəql edir ki, O Həzrət (s) buyurmuşdur:
إِنَّ فَاطِمَةَ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَحَرَّمَ اللَّهُ ذُرِّيَتَهَا عَلَى النَّارِ
“Həqiqətən Fatimə (s.ə) öz iffətini qorudu, buna görə də Allah onun züriyyəsinə (nəslinə) Cəhənnəm odunu haram etdi.”[11]
- Şeyx Tusi belə nəql edir ki, Peyğəmbər (s) belə buyurmuşdur:
سَمَّيْتُ فَاطِمَةَ لِأَنَّ اللَّهَ فَطَمَهَا وَ ذُرِّيَّتَهَا مِنَ النَّارِ
“Şübhəsiz ki, mən onu Fatimə adlandırdım, çünki Allah onu və onun züriyyəsini Cəhənnəm odundan qoruyacaqdır.”[12]
Hədislərin şərhi
Hədisdə gələn “zürriyyə” kəlməsindən məqsəd, həzrət Fətimənin (s.ə) bilavasitə öz övladlarıdır və onun nəslindən gələn nəvələri və sonrası nəzərdə tutulmur. Bu məsələ bəzi hədislərdə açıq şəkildə qeyd edilmiş və beləcə Peyğəmbərin (s) hədisi şərh olunmuşdur.[13] Bu hədis sünni və şiə qaynaqlarında nəql olunmuşdur. O cümlədən:
- Məhəmməd ibn Mərvan deyir: İmam Sadiqə (ə) dedim: Peyğəmbər (s) belə buyurmuşdurmu ki, “Fatimə (s) özünü pislikdən və günahdan qorudu və Allah da onun züriyyəsinə (cəhənnəm) odunu haram etdi”? İmam (ə) buyurdu: Bəli, amma bu hədisdə o xanımın züriyyəsindən məqsəd, Həsən, Hüseyn, Zeynəb və Ümmü Gülsümdür.[14]
- Həmmad ibn Osman deyir: İmam Sadiqə (ə) dedim: Canım sənə fəda olsun, Allah Rəsulunun (s) bu sözünün mənası nədir: “Fatimə (s.ə) öz iffətini qorudu və buna görə də Allah onun züriyyəsinə (nəslinə) Cəhənnəm odunu haram etdi.” İmam (ə) buyurdu: “Cəhənnəm odundan azad olanlar, o xanımın bətnindən dünyaya gələn övladları, yəni Həsən, Hüseyn, Zeynəb və Ümmü Gülsümdür.”[15]
Hər iki hədis səhihdir, lakin biz bütün bütün raviləri siqə, yəni etibarlı şəxslər olan ikinci hədisin sənədini qeyd edirik: Məhəmməd ibn əl-Həsən ibn Əhməd ibn əl-Vəlid,[16] Məhəmməd ibn Həsən əs-Səffar,[17] Abbas ibn Məruf,[18] Əli ibn Məhziyar,[19] Həsən ibn Əli əl-Vəşşa,[20] Məhəmməd ibn Qasim ibn Fəzil,[21]Həmmad ibn Osman.[22]
Şiə və sünni mənbələrində bu məsələyə işarə edən digər rəvayətlər də mövcuddur.[23][24]
Mənbələr:
- ↑ Əs-Sənəd, Şeyx Məhəmməd (1431). Əl-Virasətul İstifaiyyə li Fətimə əz-Zəhra (s.ə), Qum, Baqiat nəşriyyatı, səh.379.
- ↑ İbn Babəveyh əl-Qummi, Məhəmməd ibn Əli, Məanil-Əxbar, Beyrut, Darul-Mərifə nəşriyyatı, səh.106
- ↑ Əmini, Əbdülhüseyn (1429), Səməratul-Əsfar iləl-Əqtar, cild 2, Beyrut, Mərkəz əl-Ğədir li Dirasət əl-İslamiyyə, səh.247.
- ↑ Əbul-Qasim Təbərani, Süleyman ibn Əhməd (1415). əl-Mucəmul-Kəbir, cild 11, Qahirə, İbn Teymiyyə Kitabxanası, səh.263.
- ↑ Həytəmi, İbn Həcər (1417), əs-Səvaiqu əl-Muḥriqatu əla Əhlir Rafzi və əz-Zaləli və əl-Zəndəqah, cild 2, Lubnan, əl-Risalə Nəşriyyatı, səh.465.
- ↑ Bəzzar, Əbu Bəkr Əhməd ibn Əmr (1988), Müsnəd əl-Bəzzar (Bəhruz-Zəxxar adı ilə nəşr olunmuşdur) cild 5, Mədinə, Məktəbətu əl-Ulum vəl-Hukm, səh.223.
- ↑ Dəməşqi, Təmam ibn Muhəmməd (1412), əl-Fəvaid, cild 1, Riyaz, əl-Rəşd Kitabxanası, səh.155.
- ↑ Nisai, əl-Hakim Muhəmməd ibn Abdullah (1411), əl-Müstədriku əla əs-Sahihəyn, cild 3, Beyrut, Darul-Kutubul İlmiyyə, səh.165.
- ↑ Təbəri, Muhibbuddin (1356), Zəxairul-Uqba fi Manaqib Zəvil-Qurba, Qahirə, Darul-Kutubil-Misriyyə, səh.26.
- ↑ İbn İraq əl-Kinani, Əli bin Muhəmməd (1399). Tənzih əl-Şəriətil-Mərfuəh ənil Əxbariş Şəniətil Məvzuəh, cild 1, Beyrut, Darul Kutubil İlmiyyəh, səh.413.
- ↑ İbn Babəveyh əl-Qummi, Muhəmməd ibn Əli, Uyun Əxbarir-Riza (ə), cild 1, Beyrut, Əl-Ələmi Nəşriyyatı, səh.68.
- ↑ Tusi, Muhəmməd ibn Həsən (1414), Əl-Əmali Qum, Darus-Səqafə, səh.570.
- ↑ İbn Babəveyh əl-Qummi, Məhəmməd ibn Əli, Məanil-Əxbar, Beyrut, Darul-Mərifə nəşriyyatı, səh.106.
- ↑ İbn Babəveyh əl-Qummi, Məhəmməd ibn Əli, Məanil-Əxbar, Beyrut, Darul-Mərifə nəşriyyatı, səh.106.
- ↑ İbn Babəveyh əl-Qummi, Məhəmməd ibn Əli, Məanil-Əxbar, Beyrut, Darul-Mərifə nəşriyyatı, səh.106-107.
- ↑ Hüseyni Təfrişi, Seyid Müstəfa ibn Hüseyn (1418), Nəqdur-Rical, cild 4, Qum, Alul-bəyt (ə) li İhyait Turas Müəssisəsi, səh.170.
- ↑ Nəcaşi Əbil-Abbas Əhməd ibn Əli, Ricalun-Nəcaşi, Qum: İslam Nəşriyyatı Müəssisəsi, səh 354
- ↑ Nəcaşi Əbil-Abbas Əhməd ibn Əli, Ricalun-Nəcaşi, Qum: İslam Nəşriyyatı Müəssisəsi, səh 271
- ↑ Nəcaşi Əbil-Abbas Əhməd ibn Əli, Ricalun-Nəcaşi, Qum: İslam Nəşriyyatı Müəssisəsi, səh 253
- ↑ Hüseyni Təfrişi, Seyid Müstəfa ibn Hüseyn (1418), Nəqdur-Rical, cild 5, Qum: Alul-bəyt (ə) li-İhyait-Turas Müəssisəsi, səh 351
- ↑ Nəcaşi Əbil-Abbas Əhməd ibn Əli, Ricalun-Nəcaşi, Qum: İslam Nəşriyyatı Müəssisəsi, səh 362
- ↑ Nəcaşi Əbil-Abbas Əhməd ibn Əli, Ricalun-Nəcaşi, Qum: İslam Nəşriyyatı Müəssisəsi, səh 143
- ↑ İbn Babəveyh əl-Qummi, Məhəmməd ibn Əli, Məanil-Əxbar, Beyrut: Darul-Mərifə nəşriyyatı, səh 106
- ↑ Əsbəhani, Əbu Nəim Əhməd ibn Abdullah (1410), Tarix əl-Əsbəhan = Əxbar əl-Əsbəhan, cild 2, Beyrut: Darul-Kutubil İlmiyyə, səh 276, «Muhəmməd ibn Mindəh ibn Məhrəbuzd» hissəsi.