Məhdud insan təxəyyülü ilə cənnəti təsvir etmək

Məhdud insan təxəyyülü ilə cənnəti təsvir etmək

Sual:

Nə üçün ərəblərin 1400 il əvvəl utopiyaları və ya ümid və xəyalları kimi təsəvvür etdikləri hər şey Quranda tam olaraq cənnət kimi təsvir edilmişdir? İndi dünyanın gözəl bölgələrinin sakinlərinə İslamın cənnətə olan baxışı təqdim edilsə, nə deyəcəklər? Deməzlərmi ki, bizim ölkədə belə cənnətlərdən çoxdur və İslamın bizə təqdim etdiyi cənnətə ehtiyacımız yoxdur?

Cavab: Əsl cənnət insanın təsəvvüründən kənardır. Quran və hədislər cənnəti məhdud insan təxəyyülü üçün təsvir edərkən insanların başa düşə biləcəyi nümunələrdən istifadə etməli idi. Amma Quran ümumi bir meyar ortaya qoyaraq bildirir ki, cənnətdə istədiyiniz hər şey sizin üçün olacaqdır. Həmçinin, Quranda insanın son hədəfi olaraq cənnət nemətlərinə çatmaq nəzərdə tutulmayıb, əksinə əsas məqsəd Allahın razılığına nail olmaqdır.

Cənnət və ya cəhənnəm insan əməllərinin maddi təcəssümüdür. Hər bir insan axirətdə öz əməli ilə qarşılaşacaq və heç kim bu nemətlərə ehtiyacı olmadığını iddia edə bilməz. Ona görə də bütün insanlara İslam cənnətindən danışıb onları İslama dəvət etmək olar. Hətta ilahi cənnətlə yer üzündəki bağlar və gözəl mənzərələr arasında heç bir ziddiyyət olmasa belə.

Axirəti təsvir etməyin qeyri-mümkünlüyü

İnsanlar məhdud bir dünyada yaşayırlar və bütün təxəyyüllər bu çərçivədədir və cənnətin həqiqəti isə bizim dərrakəmizin fövqündədir. Nəticə etibarı ilə Quranda və hədislərdə cənnətlə bağlı qeyd olunan ifadələr onu müəyyən qədər dərk edə bilməyimiz üçündür. Amma əsl cənnət bizim təsəvvür qüvvəmizdən uzaqdır.

Bəzi alimlər bunu ana bətnində olan döllə müqayisə etmişlər. Ana bətnində yaşayan döl üçün bu dünyanın gözəlliyini söyləmək olmaz. O döl ana bətnindən başqa, heç bir şey görmədiyi və ana bətnindən kənarda olanlardan xəbərsiz olduğu halda, bütün bunlar ona təsvir edilsə belə, bu barədə onda heç bir fikir formalaşa bilməz.

Axirətin əbədiliyi

İnsanın həyata baxışı yalnız məhdud dünya baxışından ibarət olmamalıdır. İnsanın həyata baxışı onun əbədiliyini əhatə etməlidir. İslama görə insan öldükdən sonra məhv olmur. O, yalnız bu dünyadan başqa bir dünyaya köçürülür. Deməli, insanlara rifah və rahatlığın nəsib olacağı bir məkan seçiləcəksə , o yeri bu dünyadan seçmək hikmətli deyil. Çünki ətraf mühit nə qədər gözəl və səfalı olsa da, ancaq məhdud ömür illəri həddində ondan istifadə etmək mümkündür. Lakin Quranın təsvir etdiyi cənnət əbədi yaşayan bir insan üçün nəzərdə tutlmuşdur.

Cənnətin ən ali nemətləri

Quranda cənnət və səmavi nemətlər haqqında meyarlar bildirilmişdir:

وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ نُزُلًا مِنْ غَفُورٍ رَحِيمٍ

“Biz dünya həyatında da, axirətdə də sizin dostlarınız və yardımçılarınızıq. Cənnətdə sizin üçün ürəyiniz istəyən hər şey hazırdır. Nə istəsəniz sizə veriləcək. Bunlar bağışlayan və rəhmli Allah tərəfindən verilən ziyafətdir.”

وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ ۚ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ۚ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ

“Allah mömin kişilərə və möminə qadınlara (ev və ağaclarının) altından çaylar axan, əbədi qalacaqları Cənnətlər vəd etmişdir. Həmçinin, əbədi Cənnətlərdə pak məskənlər! Allah tərəfindən olan razılıq (isə bütün nemətlərdən) böyükdür. Budur böyük uğur və qurtuluş!”

Bunlardan əlavə, möminlərin əsas mükafatı, bütün nemətlərdən üstün olan və heç bir dünya neməti ilə müqayisə oluna bilməyən şey Allahın razılığıdır.

Əməllərin təcəssümü

Cənnətə bəndələrin ibadətinin mükafatı kimi yox, onların əməllərinin özü kimi baxmalıyıq. Yəni, bizim əməllərimizin özü əslində cənnət və cəhənnəmdir. Cənnət və cəhənnəm əməllərimizin təcəssümüdür. Ona görə də hər bir halda insan axirətdə öz əməllərinin nəticəsi ilə qarşılaşacaq və heç kim onun gərəksiz olduğunu söyləyə bilməz.

... الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ

“...Bu gün sizə (dünyada) etdiyiniz əməllər veriləcəkdir!”

Bu ayədə buyurulur ki, sizə etdiyiniz əməllərin əvəzi deyil, etdiyiniz əməllər veriləcəkdir. Quranın bu ifadəsindən belə nəticə çıxarmaq olar ki, bizim əməllərimiz cənnət və ya cəhənnəmdir. Odur ki, bir kəs dünyanın ən gözəl yerində yaşamasına baxmayaraq, həyatdan o qədər sıxıla bilər ki, sanki cəhənnəmdə yaşayır. Digər tərəfdən, kimsə Ərəbistanın qızmar səhrasında yaşaya bilər, amma qəlbi və əməli Allahla olduğuna və hansı böyük məqsəd üçün yaşadığını bildiyinə görə, həyat onun üçün cənnətdə yaşayırmış kimi şirin ola bilər. Çünki bütün müsibət və çətinliklərdəki, əsas məqsədin Allaha çatmaq olduğunu bildiyindən, belə bir həyat ona ağrılı və iztirablı deyil, əksinə saf gözəllik kimidir.

Beləliklə, ilahi cənnətlə bağlar və yer üzündəki mənzərələr arasında heç bir ziddiyyət olmasa belə, bütün insanlara İslam cənnətindən danışıb onları İslama dəvət etmək olar. Eynilə bir çox müsəlmanın yer üzündəki cənnət ilə ilahi cənnət arasında ziddiyət görmədən gözəl təbiətə malik olan bu ölkələrdə yaşadığı kimi.

İstifadə olunmuş ədəbiyyat

---