Yoxluğun mənası və yoxluqdan yaranmağın necəliyi: Redaktələr arasındakı fərq
(Yeni səhifə yaradıldı) |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
= | = Sual: Yoxluq nə deməkdir? Allah bu qədər əhatəli dünyanı yoxdan necə yaratdı? = | ||
Sual: Yoxluq nə deməkdir? Allah bu qədər əhatəli dünyanı yoxdan necə yaratdı? | |||
Cavab: Varlığın müqabilində olan yoxluq heçlik və puçluq anlamındadır. Yoxluqdan yaradılışın mənası odur ki, Allah-taala daha əvvəl mövcud olmayan və yaradılış üçün ilkin materiala ehtiyac duymadan bir varlıq yaratdı, nəinki yoxluq yaradılış mənbəyidir və Allah yoxdan nəsə yaradır. Deməli, varlığın yaranmasına səbəb olan yeganə şey ilahi iradədir və Uca Allahın yaradılış üçün heç bir ilkin materiala ehtiyacı yoxdur. | Cavab: Varlığın müqabilində olan yoxluq heçlik və puçluq anlamındadır. Yoxluqdan yaradılışın mənası odur ki, Allah-taala daha əvvəl mövcud olmayan və yaradılış üçün ilkin materiala ehtiyac duymadan bir varlıq yaratdı, nəinki yoxluq yaradılış mənbəyidir və Allah yoxdan nəsə yaradır. Deməli, varlığın yaranmasına səbəb olan yeganə şey ilahi iradədir və Uca Allahın yaradılış üçün heç bir ilkin materiala ehtiyacı yoxdur. | ||
| Sətir 7: | Sətir 5: | ||
Yoxluğun mənasını anlamaq istəyiriksə, ilk növbədə varlığın mənasını dərk etməliyik, çünki varlığın mənasını anlamadan yoxluğun mənasını dərk edə bilmərik. “Yoxluq” varlığın ziddidir və “varlıq” dedikdə “mövcud olmaq” başa düşüldüyündən belə nəticəyə gəlirik ki, yoxluq dedikdə də “var olmamaq və puçluq” nəzərədə tutulur. Yoxluq mütləq puçluqdur və heç bir şey deyil. Fərqli yoxluqlar haqqında müzakirə etməyimiz isə bir növ məcazi anlam kəsb edir.<ref>Əllamə Təbatəbai, Seyid Mühəmmədhüseyn, “Bidayətul-hikmət”, tədqiq edən: Əli Şirvani, Qum, “Darul-Fikr”, 2002, s.33.</ref> | Yoxluğun mənasını anlamaq istəyiriksə, ilk növbədə varlığın mənasını dərk etməliyik, çünki varlığın mənasını anlamadan yoxluğun mənasını dərk edə bilmərik. “Yoxluq” varlığın ziddidir və “varlıq” dedikdə “mövcud olmaq” başa düşüldüyündən belə nəticəyə gəlirik ki, yoxluq dedikdə də “var olmamaq və puçluq” nəzərədə tutulur. Yoxluq mütləq puçluqdur və heç bir şey deyil. Fərqli yoxluqlar haqqında müzakirə etməyimiz isə bir növ məcazi anlam kəsb edir.<ref>Əllamə Təbatəbai, Seyid Mühəmmədhüseyn, “Bidayətul-hikmət”, tədqiq edən: Əli Şirvani, Qum, “Darul-Fikr”, 2002, s.33.</ref> | ||
Yoxdan yaradılışla ilkin yaradılış, həmçinin, əvvəllər olmayan bir şeyin yaradılması arasında fərq vardır. Birinci növ yaradılışda, yoxluğun yaradılış üçün lazım olan ilkin material olduğu güman edilir. Həqiqətdə isə yoxluğun heç bir mövcudluğu və presedenti yoxdur <ref>Mütəhərri, Mürtəza, “Fəlsəfənin əsasları və realizm üsulu”, “Sədra” nəşriyyatı, cild 4, səh.94.</ref> ki, yaradılışın ilkin materialı kimi nəzərdə tutulsun. Ona görə dünyanın yoxdan və puçluqdan | Yoxdan yaradılışla ilkin yaradılış, həmçinin, əvvəllər olmayan bir şeyin yaradılması arasında fərq vardır. Birinci növ yaradılışda, yoxluğun yaradılış üçün lazım olan ilkin material olduğu güman edilir. Həqiqətdə isə yoxluğun heç bir mövcudluğu və presedenti yoxdur <ref>Mütəhərri, Mürtəza, “Fəlsəfənin əsasları və realizm üsulu”, “Sədra” nəşriyyatı, cild 4, səh.94.</ref> ki, yaradılışın ilkin materialı kimi nəzərdə tutulsun. Ona görə dünyanın yoxdan və puçluqdan yarandığına söykənən bu nəzəriyyə düzgün deyildir. Amma ikinci nəzərə görə, yoxdan yaradılış dedikdə yaradılışın ancaq ilahi iradəyə əsaslanması və heç bir ilkin materiala ehtiyac duyulmamaması başa düşülür. Belə ki, Allah bir şeyi istəsə, ona “Ol” deyər və o varlıq da dərhal yaranar. Ona görə də Allah yaradılış üçün müqəddəs ilahi zatından başqa heç bir səbəbə ehtiyac duymur.<ref>Müraciət edin: “Təfsirül-mizan”ın tərcüməsi, “Camiətul-Müdərrisin” nəşri, cild 6, səh.143.</ref> | ||
'''انما امره اذا أراد شیئاً ان یقول له کُن فَیَکون''' | '''انما امره اذا أراد شیئاً ان یقول له کُن فَیَکون''' | ||
'''''“Bir şeyin var olmasını istədiyi zaman Onun (Allahın) əmri və məqamı ona ancaq: «Ol!» – deməkdir. O da dərhal olar.”''''' | '''''“Bir şeyin var olmasını istədiyi zaman Onun (Allahın) əmri və məqamı ona ancaq: «Ol!» – deməkdir. O da dərhal olar.”''''' <ref>“Yasin” surəsi, ayə 82</ref> | ||
Allahın iradəsi varlıq və yaradılışın özüdür. Arada heç bir gözləmə və zaman fasiləsi yoxdur. Əslində yaradılış dedikdə bir şeydən başqa bir şeyin yaradılmaı nəzərdə tutulur, lakin icad bir şeyin ibtidai formada var olması deməkdir. Necə ki, Əmirəl-möminin Əli (ə) buyurur: “Allah-taala nəsnələri yoxdan yaratmışdır, (yaradılış zamanı) Allahın ondan istifadə etməsi üçün heç bir nümunə yox idi və ya Onun qarşısında başqa bir yaradanın planı yox idi ki, yaradılışda ondan istifadə etsin. Varlıqlar və yaradılışın çoxsaylı nümunələri Onun qüdrətinin göstəricisidir.<ref>“Nəhcül-bəlağə”, Mərhum Dəştinin tərcüməsi, səh 157, xütbə 91.</ref> | |||
====== Dipnotlar: ====== | |||
[[Kateqoriya:Kəlam elm]] | [[Kateqoriya:Kəlam elm]] | ||
[[Kateqoriya:Yaradan]] | [[Kateqoriya:Yaradan]] | ||
Səhifəsinin 10:58, 23 noyabr 2024 tarixinə olan son versiyası
Sual: Yoxluq nə deməkdir? Allah bu qədər əhatəli dünyanı yoxdan necə yaratdı?
Cavab: Varlığın müqabilində olan yoxluq heçlik və puçluq anlamındadır. Yoxluqdan yaradılışın mənası odur ki, Allah-taala daha əvvəl mövcud olmayan və yaradılış üçün ilkin materiala ehtiyac duymadan bir varlıq yaratdı, nəinki yoxluq yaradılış mənbəyidir və Allah yoxdan nəsə yaradır. Deməli, varlığın yaranmasına səbəb olan yeganə şey ilahi iradədir və Uca Allahın yaradılış üçün heç bir ilkin materiala ehtiyacı yoxdur.
Yoxluğun məna və məfhumu
Yoxluğun mənasını anlamaq istəyiriksə, ilk növbədə varlığın mənasını dərk etməliyik, çünki varlığın mənasını anlamadan yoxluğun mənasını dərk edə bilmərik. “Yoxluq” varlığın ziddidir və “varlıq” dedikdə “mövcud olmaq” başa düşüldüyündən belə nəticəyə gəlirik ki, yoxluq dedikdə də “var olmamaq və puçluq” nəzərədə tutulur. Yoxluq mütləq puçluqdur və heç bir şey deyil. Fərqli yoxluqlar haqqında müzakirə etməyimiz isə bir növ məcazi anlam kəsb edir.[1]
Yoxdan yaradılışla ilkin yaradılış, həmçinin, əvvəllər olmayan bir şeyin yaradılması arasında fərq vardır. Birinci növ yaradılışda, yoxluğun yaradılış üçün lazım olan ilkin material olduğu güman edilir. Həqiqətdə isə yoxluğun heç bir mövcudluğu və presedenti yoxdur [2] ki, yaradılışın ilkin materialı kimi nəzərdə tutulsun. Ona görə dünyanın yoxdan və puçluqdan yarandığına söykənən bu nəzəriyyə düzgün deyildir. Amma ikinci nəzərə görə, yoxdan yaradılış dedikdə yaradılışın ancaq ilahi iradəyə əsaslanması və heç bir ilkin materiala ehtiyac duyulmamaması başa düşülür. Belə ki, Allah bir şeyi istəsə, ona “Ol” deyər və o varlıq da dərhal yaranar. Ona görə də Allah yaradılış üçün müqəddəs ilahi zatından başqa heç bir səbəbə ehtiyac duymur.[3]
انما امره اذا أراد شیئاً ان یقول له کُن فَیَکون
“Bir şeyin var olmasını istədiyi zaman Onun (Allahın) əmri və məqamı ona ancaq: «Ol!» – deməkdir. O da dərhal olar.” [4]
Allahın iradəsi varlıq və yaradılışın özüdür. Arada heç bir gözləmə və zaman fasiləsi yoxdur. Əslində yaradılış dedikdə bir şeydən başqa bir şeyin yaradılmaı nəzərdə tutulur, lakin icad bir şeyin ibtidai formada var olması deməkdir. Necə ki, Əmirəl-möminin Əli (ə) buyurur: “Allah-taala nəsnələri yoxdan yaratmışdır, (yaradılış zamanı) Allahın ondan istifadə etməsi üçün heç bir nümunə yox idi və ya Onun qarşısında başqa bir yaradanın planı yox idi ki, yaradılışda ondan istifadə etsin. Varlıqlar və yaradılışın çoxsaylı nümunələri Onun qüdrətinin göstəricisidir.[5]
Dipnotlar:
- ↑ Əllamə Təbatəbai, Seyid Mühəmmədhüseyn, “Bidayətul-hikmət”, tədqiq edən: Əli Şirvani, Qum, “Darul-Fikr”, 2002, s.33.
- ↑ Mütəhərri, Mürtəza, “Fəlsəfənin əsasları və realizm üsulu”, “Sədra” nəşriyyatı, cild 4, səh.94.
- ↑ Müraciət edin: “Təfsirül-mizan”ın tərcüməsi, “Camiətul-Müdərrisin” nəşri, cild 6, səh.143.
- ↑ “Yasin” surəsi, ayə 82
- ↑ “Nəhcül-bəlağə”, Mərhum Dəştinin tərcüməsi, səh 157, xütbə 91.