Məzmuna keç

Vətəni sevmək imandandır: Redaktələr arasındakı fərq

Viki Cavab saytından
VizualVikimətn
Səhifə "== '''Sual:''' == حُبُ الوَطَنِ مِنَ الایمانِ “Vətəni sevmək imandandır” cümləsi hədis mənbələrində mövcuddurmu? Əgər mövcuddursa, su və torpağın müqəddəsliyi möminin həyatında hansı əhəmiyyətə malik ola bilər? == '''Cavab:''' == Vətəni sevmək imandandır” ifadəsi İslam Peyğəmbərinə (s) nisbət verilən bir kəlamdır ki, onun məşhur olması müxtəlif təfsirlərə, o cümlədən m..." məzmunu ilə yaradıldı
 
Redaktənin izahı yoxdur
 
Sətir 1: Sətir 1:
== '''Sual:''' ==
== '''Sual:''' ==
حُبُ الوَطَنِ مِنَ الایمانِ
حُبُ الوَطَنِ مِنَ الایمانِ
 
“Vətəni sevmək imandandır” cümləsi hədis mənbələrində mövcuddurmu? Əgər mövcuddursa, su və torpağın müqəddəsliyi möminin həyatında hansı əhəmiyyətə malik ola bilər?
“Vətəni sevmək imandandır” cümləsi hədis mənbələrində mövcuddurmu? Əgər mövcuddursa, su və torpağın müqəddəsliyi möminin həyatında hansı əhəmiyyətə malik ola bilər?


Sətir 13: Sətir 12:
== '''Rəvayətin mətni və onun mənbəyi''' ==
== '''Rəvayətin mətni və onun mənbəyi''' ==
Bəzi mənbələrdə Peyğəmbərə (s) nisbət verilən ifadə belədir:  
Bəzi mənbələrdə Peyğəmbərə (s) nisbət verilən ifadə belədir:  
 
حُبُّ الوَطَنِ مِنَ الایمانِ
حُبُّ الوَطَنِ مِنَ الایمانِ
 
Vətəni sevmək imandandır.
Vətəni sevmək imandandır.


Sətir 32: Sətir 29:


Bu ifadənin fars ədəbiyyatında əks olunması diqqətəlayiqdir. Bu mövzu, həmin ifadənin keçmiş əsrlərdə Peyğəmbərin (s) hədisi kimi məşhur olmasının göstəricisidir.<ref>Rəhimi, “Vətəni sevmək imandandır” hədisinin araşdırılması بررسی حدیث حب الوطن من الایمان), ) İki fəsillik hədis araşdırmaları jurnalı, səh.  219.</ref> Məsələn, '''Əttar Nişaburi''' (vəfatı: 618 h.q) “İlahinamə” əsərində belə bir beyt yazmışdır:
Bu ifadənin fars ədəbiyyatında əks olunması diqqətəlayiqdir. Bu mövzu, həmin ifadənin keçmiş əsrlərdə Peyğəmbərin (s) hədisi kimi məşhur olmasının göstəricisidir.<ref>Rəhimi, “Vətəni sevmək imandandır” hədisinin araşdırılması بررسی حدیث حب الوطن من الایمان), ) İki fəsillik hədis araşdırmaları jurnalı, səh.  219.</ref> Məsələn, '''Əttar Nişaburi''' (vəfatı: 618 h.q) “İlahinamə” əsərində belə bir beyt yazmışdır:
تو بى معشوق خود با خويشتن آى‌              مشو بيرون به صحرا با وطن آى‌


تو بى معشوق خود با خويشتن آى‌              مشو بيرون به صحرا با وطن آى‌
از آن حب الوطن ايمان پاک است‌              كه معشوقت درون جان پاک است‌
 
از آن حب الوطن ايمان پاک است‌              كه معشوقت درون جان پاک است‌
 
Məşuqu neynirsən, özünə qayıt,
Məşuqu neynirsən, özünə qayıt,


Sətir 46: Sətir 41:


'''Mövlana''' (vəfatı: 672 h.q) da Məsnəvisində bu ifadəyə işarə etmişdir:
'''Mövlana''' (vəfatı: 672 h.q) da Məsnəvisində bu ifadəyə işarə etmişdir:
از دَم حب الوطن بگذر مايست‌         كه وطن آن سوست جان اين سوى نيست‌


از دَم حب الوطن بگذر مايست‌         كه وطن آن سوست جان اين سوى نيست‌
گر وطن خواهى گذر آن سوى شَط            اين حديث راست را كم خوان غلط
 
گر وطن خواهى گذر آن سوى شَط            اين حديث راست را كم خوان غلط
 
Vətən sevgisindən dəm vurma, boşla keçsin,
Vətən sevgisindən dəm vurma, boşla keçsin,


Sətir 60: Sətir 53:


'''Sədi Şirazi''' (vəfatı: 690 h.q) bu ifadəyə istinad edərək belə bir beyt yazmışdır:
'''Sədi Şirazi''' (vəfatı: 690 h.q) bu ifadəyə istinad edərək belə bir beyt yazmışdır:
 
سعدیا حب وطن گرچه حدیثی‌ است صحیح                 نتوان مرد به سختی که من این جا زادم
سعدیا حب وطن گرچه حدیثی‌ است صحیح                 نتوان مرد به سختی که من این جا زادم
 
Sədi, vətən sevgisi doğru bir hədis olsa da,
Sədi, vətən sevgisi doğru bir hədis olsa da,


Səhifəsinin 07:56, 9 oktyabr 2025 tarixinə olan son versiyası

Sual:

حُبُ الوَطَنِ مِنَ الایمانِ

“Vətəni sevmək imandandır” cümləsi hədis mənbələrində mövcuddurmu? Əgər mövcuddursa, su və torpağın müqəddəsliyi möminin həyatında hansı əhəmiyyətə malik ola bilər?

Cavab:

Vətəni sevmək imandandır” ifadəsi İslam Peyğəmbərinə (s) nisbət verilən bir kəlamdır ki, onun məşhur olması müxtəlif təfsirlərə, o cümlədən millətçilik prizmasından yozulmalara səbəb olmuşdur. Bu ifadəyə nə şiə, nə də əhli-sünnənin ilkin rəvayət mənbələrində rast gəlinmir və bəziləri onu Peyğəmbərin (s) hədisi hesab etmirlər. Bununla belə, bu kəlamın müxtəlif mənbələrdə geniş şəkildə nəql edilməsini, onun müsəlmanlar arasında Allah rəsuluna (s) nisbət verilən bir rəvayət kimi məşhur olmasının göstəricisi hesab etmişlər.

Bu ifadəyə müxtəlif mənalar verilmişdir və bu da bəzən onun məzmununun tənqid olunmasına səbəb olmuşdur. Bəziləri vətən sevgisi ilə iman arasında heç bir əlaqə görmürlər. Bu ifadədəki “vətən” sözü müxtəlif mənalarda, o cümlədən dünyəvi vətən, Məkkə, böyük İslam torpaqları, eləcə də insan və onun ləyaqəti mənasında işlədilmişdir.

“Vətən sevgisi” hədisi məzmununa görə İslam mədəniyyəti tarixində irfan və təsəvvüf əhlinin də diqqətini özünə cəlb etmişdir. İslam arifləri bu hədisdə gələn “vətən” anlayışını cənnət, Allahın dərgahına yaxınlıq və vəhdət aləmi ilə eyniləşdirmiş, habelə bu vətənə qayıdışı isə irfan yolunu gedənlərin irfani və mənəvi dərdi hesab etmişlər.

Rəvayətin mətni və onun mənbəyi

Bəzi mənbələrdə Peyğəmbərə (s) nisbət verilən ifadə belədir: 

حُبُّ الوَطَنِ مِنَ الایمانِ

Vətəni sevmək imandandır.

Şiə mənbələri

“Vətəni sevmək imandandır” ifadəsi beşinci hicri-qəməri əsrindən əvvəlki şiə mənbələrində hədis kimi nəql olunmamışdır. Bu ifadənin hədis kimi yer aldığı ilk mövcud mənbə Əbulfutuh Razinin təfsiridir (vəfatı: 552 h.q-dən sonra).[1] Hicri-qəməri tarixinin onuncu əsrində Molla Fəthullah Kaşani (vəfatı: 988 h.q) bu cümləni öz təfsirində hədis kimi qeyd etmişdir.[2] Səfəvilər dövründə Şeyx Hürr Amuli (1033–1104 h.q) bu hədisi “Əməlul-amil” kitabının müqəddiməsində nəql etmişdir.[3] Sonrakı dövrlərdə isə, Molla Əhməd Nəraqi (1185–1245 h.q) bu ifadəni “Xəzain” adlı kitabında hədis kimi qeyd etmişdir.[4]

Son dövr şiə mənbələrində Seyid Möhsün Əmin (1284–1371 h.q)[5], Seyid Cəfər Mürtəza Amuli (1364–1441 h.q)[6] və Məhəmməd Məhəmmədi Reyşəhri (1325–1401 h.ş)[7] bu ifadəni hədis kimi nəql etmişlər. Bütün bu mənbələrdə bu ifadə mürsəl hədis kimi qeyd olunmuşdur.[8] Son dövrə aid analitik şiə mənbələrində bəziləri bu ifadənin hədis olmadığını vurğulamışlar.[9] Lakin bəziləri onun geniş yayılması və hədis kimi çoxsaylı istinadlara malik olması səbəbiylə, onu mürsəl və zəif hədis kimi qəbul etmişlər.[10]

Əhli-sünnə mənbələri

Əhli-sünnə mənbələrində bu ifadənin Peyğəmbərdən (s) hədis kimi nəql edildiyi ən qədim mənbə, hənbəli hədis alimi İbn Bəttah Ukbərinin cihad haqqında yetmiş hədisdən ibarət olan kitabıdır.[11] O, bu hədisi mürsəl olaraq Peyğəmbərdən (s) nəql etsə də, dördüncü əsrdə bir hədis aliminin bu ifadəni Peyğəmbərə aid bir hədis kimi qəbul etməsi əhəmiyyətli və diqqətəlayiq sayılmışdır.[12] İbn Bəttahdan sonra Zəhəbi (vəfatı: 748 h.q)[13], Siyuti (vəfatı: 911 h.q)[14], Əcluni (vəfatı: 1162 h.q)[15] və Molla Huvəyş Al Qazi (vəfatı: 1398 h.q)[16] bu ifadəni ümumiyyətlə mürsəl hədis kimi öz kitablarında nəql etmişlər.

Bəzi əhli-sünnə alimləri bu ifadənin hədis olduğunu inkar etmişlər.[17] Bəziləri onu batil və uydurma saymışlar.[18] Bəziləri onun hədis olmasına dair qəti dəlil tapa bilməmişlər.[19] Bəziləri onun hədis olduğuna tam əmin olmasalar da, mənasını doğru hesab etmişlər.[20] Bəziləri isə, onu Peyğəmbərə (s) nisbət verilən hikmətli bir söz kimi qiymətləndirmişlər.[21] Digərləri isə onu yalnız uydurma və yalan hesab etməklə kifayətlənməyərək, hətta mənasının da doğruluğuna şübhə ilə yanaşmışlar.[22]

Digər mənbələr 

Bəziləri bu ifadənin ən qədim mənbəyini Əsphəbd Mərzban ibn Rüstəm ibn Şərvin ibn Rüstəm ibn Qarina nisbət verilən Mərzbannamə əsəri (hicri-qəmərinin 4-cü əsri) hesab edirlər.[23] Bu kitabın orijinal mətni tabəri dilində olub, lakin günümüzə gəlib çatmamışdır. Sadəcə, altıncı əsrdən sonra fars, türk və ərəb dillərində yazılmış mətnləri qalmışdır. Bu ifadəni, İbn Ərəbşah (vəfatı: 854 h.q) tərəfindən bu kitabın ərəb dilində yazılmış mətnində görmək olar. Ona görə də, bu ifadənin kitabın orijinal tabəri dilindəki mətnində olub-olmadığını sübut etmək mümkün deyil.[24]

Bu ifadənin fars ədəbiyyatında əks olunması diqqətəlayiqdir. Bu mövzu, həmin ifadənin keçmiş əsrlərdə Peyğəmbərin (s) hədisi kimi məşhur olmasının göstəricisidir.[25] Məsələn, Əttar Nişaburi (vəfatı: 618 h.q) “İlahinamə” əsərində belə bir beyt yazmışdır: 

تو بى معشوق خود با خويشتن آى‌              مشو بيرون به صحرا با وطن آى‌

از آن حب الوطن ايمان پاک است‌              كه معشوقت درون جان پاک است‌

Məşuqu neynirsən, özünə qayıt,

Çölə, səh. raya çıxma, vətənə qayıt.

Bil ki, vətən sevgisi pak imandandır,

Çünki məşuq pak canındadır.[26]

Mövlana (vəfatı: 672 h.q) da Məsnəvisində bu ifadəyə işarə etmişdir: 

از دَم حب الوطن بگذر مايست‌         كه وطن آن سوست جان اين سوى نيست‌

گر وطن خواهى گذر آن سوى شَط            اين حديث راست را كم خوان غلط

Vətən sevgisindən dəm vurma, boşla keçsin,

Həqiqi vətən o tərəfdədir, bu tərəfə deyil.

Əgər vətən istəyirsənsə, çayın o biri tərəfinə keç,

Bu doğru hədisi az yalnış oxu.[27]

Sədi Şirazi (vəfatı: 690 h.q) bu ifadəyə istinad edərək belə bir beyt yazmışdır: 

سعدیا حب وطن گرچه حدیثی‌ است صحیح                 نتوان مرد به سختی که من این جا زادم

Sədi, vətən sevgisi doğru bir hədis olsa da,

Mənim doğulduğum yerdən daha çətin bir yer yoxdur.[28]


Şeyx Bəhai (vəfatı: 935 h.q) də “Nan və Həlva” adlı məsnəvisində bu ifadəni Peyğəmbər (s) hədisi kimi qəbul etmiş və onu mənalandırmışdır.[29]

Hədisin məzmunu

Vətən sevgisi hədisinin mənası ilə bağlı müxtəlif şərhlər verilmişdir:

-     Bəziləri bu rəvayətin mənasına irad bildirmişlər və vətəni sevməklə iman arasındakı əlaqəni qüsurlu hesab etmişlər. Belə ki, müşrik bir insanın da vətən sevgisi ola bilər və bu da rəvayətin mənasına zidd olacaqdır.[30] Bəziləri isə bu irada cavab olaraq hədisin mənasının vətən sevgisinin imanla ziddiyyət təşkil etmədiyini söyləmişlər.[31]

-     Bəziləri vətən sevgisinin instinktiv bir hiss olduğunu düşünmüş və instinktiv bir şeyin etiqadi bir mövzu olan imanın nişanəsi olmasını qeyri-məntiqi hesab etmişlər.[32]

-     Bəziləri vətəni dünyəvi bir məsələ hesab etmiş və axirətə aid olan imanla uyğun gəlmədiyini düşünmüşlər.[33]

-     Bəziləri vətəni, həzrət Adəm (ə) ilk məskəni olan Cənnət hesab etmişlər.[34]

-     Bəziləri bu hədisdə vətən anlayışını Məkkə səh. əri olaraq qəbul etmişlər.[35]

-     Bəziləri vətəni dünya və ona aid olan hər şey hesab etmişlər.[36]

-     Bəziləri bu hədisdə gələn “vətən” anlayışını insan və onun ləyaqəti kimi dəyərləndirmişlər.[37]

-     Bəziləri vətəni, qorunmasının hər kəsə vacib olduğu böyük İslam torpaqları hesab etmişlər.[38]

-     Bəziləri bu ifadədəki “vətən” anlayışını onun zahiri mənası, yəni şəxsin doğulub boya-başa çatdığı yer kimi dəyərləndirmişlər. Bu təfsir, həmin ifadənin millətçi yönümlü qruplar tərəfindən istifadə edilməsinə səbəb olmuşdur.[39]

Vətən sevgisi hədisinin irfan və təsəvvüfdə təzahürü

“Vətən sevgisi” hədisi məzmununa görə İslam mədəniyyəti tarixində irfan və təsəvvüf əhlinin də diqqətini özünə cəlb etmiş və bu hədis, irfani və sufi dərvişləri tərəfindən şərh edilmişdir. İslam arifləri bu hədisdəki “vətən” anlayışını Cənnət, Allah dərgahına yaxınlıq və vəhdət aləmi ilə eyniləşdirmiş və bu vətənə qayıdışı arifanə iman kimi qəbul etmişlər. Bu cür təfsirlərin nümunələrini İbn Ərəbi (560-638 h.q), Mövlana və Şeyx Bəhai kimi ariflərin əsərlərində görmək olar.

İbn Ərəbi bu hədisdə “vətən” anlayışını “Ələstu” İlahi əhdinin (Əraf surəsi, 172-ci ayə; Ələstu birabbikum) əmanət olaraq qoyulduğu insan fitrəti hesab edir.[40] Mövlana bu hədisdə “vətən” anlayışının zahiri təfsirinə qarşı xəbərdarlıq etmiş və vurğulamışdır ki, bu hədisdə nəzərdə tutulan vətən ifadəsi maddi məkan deyil. Onun fikrincə, vətən Allah dərgahına yaxınlıq mərtəbəsidir və onu sadəcə maddi məkan kimi anlayan şəxs bu hədisi yanlış mənalandırmışdır.[41] Şeyx Bəhai Allah rəsulunun (s) “vətən” dedikdə bu dünyəvi vətəni deyil, əksinə, axirət aləmini və Allah dərgahına yaxınlıq mərtəbəsini nəzərdə tutduğunu hesab edir. Onun fikrincə, dünya insanın vətəni deyil və insan ruhu burada qəribdir.[42]

Daha ətraflı mütaliə üçün bax:

“Vətəni sevmək imandandır” hədisinin araşdırılması, Mürtəza Rəhimi, İki fəsillik hədis araşdırmaları jurnalı, N 12, 1393 h.ş.

Mənbələr

  1. ↑ Əbul-Futuh Razi, Hüseyn ibn Əli, Rouzətul-Cənan və Ruhul-Cənan fi Təfsiril-Quranروض) الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن),  Məşhəd, Astan-Qüds-Rəzəvi İslam Araşdırmaları Müəssisəsi, 1370-1371 h.ş, cild 17, səh. . 299.
  2. ↑ Kaşani, Molla Fəthullah, Təfsir Mənhəcus-Sadiqin fi İlzamil-Muxalifin (تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين), tədqiq edən: Mirzə Əbul-Həsən Şərani, Tehran, İslam Kitabxanası Nəşriyyatı, 1336 h.ş, cild 8, səh.  343.
  3. ↑ Hürr Amuli, Məhəmməd ibn Həsən, Əməlul-Amil fi Ulamai Cəbəl-Amil (أمل الآمل في علماء جبل عامل), Seyid Əhməd əl-Hüseyni, Bağdad, Əndəlus Kitabxanası, 1403 h.q, cild 1, səh.  11.
  4. ↑ Nəraqi, Əhməd ibn Məhəmməd Məhdi, Xəzain (خزائن), təhqiq edən: Həsən Həsənzadə Amuli, Qum, Qiyam Nəşriyyatı, 1380 h.ş, səh.  528.
  5. ↑ Əmin, Seyid Məhəmməd, Əyanuş-şiə (اعیان الشیعه), təhqiq edən: Seyid Həsən Əl-Əmin, Beyrut, Darut-Təaruf nəşriyyatı, 1403 h.q, cild 1, səh. 301.
  6. ↑ Amuli, Seyid Cəfər Mürtəza, Əs-Səh. iḥ minəs-Sirəh, Əs-Səh. iḥ min Sirətin-Nəbiyyil-Əzəm (الصحیح من السیره، الصحیح من سیرة النبی الاعظم), Beyrut, Darul-Hadi, 1426 h.ş, cild 3, səh. 333.
  7. ↑ Məhəmmədi Reyşəhri, Məhəmməd, Mizanul-Hikmə (میزان الحکمة) (Farsca tərcüməsi ilə), Qum, Darul-Hədis Elm və Mədəniyyət Müəssisəsi, 1379 h.ş, cild 13, səh.  236.
  8. ↑ Rəhimi, Mürtəza, “Vətəni sevmək imandandır” hədisinin araşdırılması (بررسی حدیث حب الوطن من الایمان), İki fəsillik hədis araşdırmaları jurnalı, N 12, Payız və Qış 1393 h.ş, səh.  222.
  9. ↑ Simayi, Məhdi, Məşhurat Bi-Etibar dər Tarix və Hədis (مشهورات بی‌اعتبار در تاریخ و حدیث), Qum, Kitab Taha, 1398 h.ş, səh.  166-167.
  10. ↑ Rəhimi, “Vətəni sevmək imandandır” hədisinin araşdırılması (بررسی حدیث حب الوطن من الایمان), İki fəsillik hədis araşdırmaları jurnalı, səh.  222.
  11. ↑ İbn Battah əl-Ukbəri, Əbi Əbdillah Übeydullah ibn Məhəmməd, Kitabul-Cihad əu Səbunə hədisən fil Cihad (کتاب الجهاد او سبعون حدیثاً فی الجهاد), Qahirə, Quran Kitabxanası, səh.  77.
  12. ↑ Rəhimi, “Vətəni sevmək imandandır” hədisinin araşdırılması (بررسی حدیث حب الوطن من الایمان), İki fəsillik hədis araşdırmaları jurnalı, səh.  220.
  13. ↑ Zəhəbi, Məhəmməd ibn Əhməd, Tarixul-İslam və vəfəyatul məşahir vəl əlam (تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام), təhqiq edən: Ömər Əbdussəlamit-Tədmuriyy, Beyrut, Darul kitabil ərəbiyy, 1409 h.q, cild 40, səh.  60.
  14. ↑ Süyuti, Əbdürrəhman ibn Əbi Bəkr, Əd-Durərul-Muntəsiratu fil-Əhadisil-Muştəhirah (الدرر المنتثرة فی الأحاديث المشتهرة), təhqiq edən: Məhəmməd ibn Lütfi əs-Sabbağ, Riyaz, İmadətuş-Şuunil-Məktəbat, səh.  108.
  15. ↑ Əcluni, İsmail ibn Məhəmməd, Kəşful-Ğina və Muzilul-Əlbas Əmma İştəhərə Minəl-Əhadis Əla Əlsinətin-Nas (کشف الغناء و مزیل الالباس عما اشتهر من الاحادیث علی السنة الناس), Beyrut, Darul Kutubil İlmiyyəh, 1408 h.q, cild 1, səh.  345.
  16. ↑ Al-Ğazil-Ani, Əbdulqadir ibn Molla Huveyş Seyid Mahmud, Bəyanul-Məani (بيان المعانی) (Nazilolma sırasına görə tərtib edilmişdir), Dəməşq, Mətbəətut-Təraqqi, 1382 h.q, cild 2, səh. 404.
  17. ↑ Şuhud, Əli ibn Nayif, Musuətur-rəddi ələl Məzahibil Fikriyyətil Muasirəti (موسوعة الرد علی المذاهب الفکریة المعاصرة), cild 49, səh.  7.
  18. ↑ Qarni, Aiz ibn Abdullah, Durusu Əş-Şeyx Aiz ibn Əl-Qarniدروس الشیخ عائض بن القرنی), ) cild 6, səh.  206.
  19. ↑ Süyuti, Əd-Durərul-Muntəsiratu الدرر المنتثرة), səh. 108.
  20. ↑ Səxavi, Məhəmməd ibn Əbdurrəhman, əl-Məqasidul-həsənə fi bəyani kəsirin minəl-əhadisil-muştəhirati aləl-əlsinə (المقاصد الحسنة في بيان كثير من الأحاديث المشتهرة على الألسنة, ) təhqiqatçı: Abdullah Məhəmməd Siddiq, Beyrut, Darul-Kutubil-İlmiyyə, 1399 h.q, səh. 183.
  21. ↑ Racihi, Əbdüləziz ibn Abdullah, Şərhul-Vəsiyyətil-Kubra li İbn Teymiyyə (شرح الوصیة الکبری لابن تیمیة, ) cild 5, səh.  7.
  22. ↑ Səidan, Vəlid ibn Raşid, əl-Məqul min ma ləysə bi-mənqulالمقول من ما لیس بمنقول), ) cild 1, səh.  7.
  23. ↑ Rəhimi, “Vətəni sevmək imandandır” hədisinin araşdırılması بررسی حدیث حب الوطن من الایمان), ) İki fəsillik hədis araşdırmaları jurnalı, səh.  220.
  24. ↑ İbn Ərəbşah, Əhməd ibn Məhəmməd, Mərzbannamə, Beyrut, Müəssisətul-İntişaril-Ərəbiyyi (مؤسسة الانتشار العربی), 1992  miladi, səh.  178.
  25. ↑ Rəhimi, “Vətəni sevmək imandandır” hədisinin araşdırılması بررسی حدیث حب الوطن من الایمان), ) İki fəsillik hədis araşdırmaları jurnalı, səh.  219.
  26. ↑ Əttar Nişaburi, Məhəmməd, İlahinamə الهی‌نامه), ) Gəncur, baxış tarixi: 2 İsfənd 1401 h.ş.
  27. ↑ Mövlanə Cəlaləddin Məhəmməd, Məsnəvi-Mənəvi مثنوی معنوی), ) redaksiya edən: Reynold Alin Nikolson, Tehran, Pəjuheş Nəşriyyatı, 1371 h.ş, səh. 652; Həmçinin, Məsnəvidə bu hədisin mənbəyini öyrənmək üçün bax: Furuzanfər, Bədiuzzaman, Əhadis və Qesəs-Məsnəvi (Əhadis-Məsnəvi və Məaxez-Qesəs və Təmsilat-Məsnəvi adlı iki kitabın birləşməsi) (احاديث و قصص مثنوى (تلفيقى از دو كتاب احاديث مثنوى و مآخذ قصص و تمثيلات مثنوى), ) Hüseyn Davudinin səyi ilə, Tehran, Əmir Kəbir Nəşriyyatı, 1378 h.ş, səh.  323-324.
  28. ↑ Sədi, Ğəzəliyyat-Sədi غزلیات سعدی),)  redaksiya edən: Məhəmmədəli Firuği, Tehran, İqbal nəşriyyatı, 1343 h.ş, səh.  293, Qəzəl N 371.
  29. ↑ Bəhai, Məhəmməd ibn Hüseyn, Kulliyat-Əşar və Asar-Şeyx Bəhai (کلیات اشعار و آثار شیخ بهایی), ) ön sözü yazan: Səid Nəfisi, Təhran, Çəkame nəşriyyatı, 1361 h.ş, səh.  124-125.
  30. ↑ Səidan, əl-Məqul min ma ləysə bi-mənqul (المقول من ما لیس بمنقول), ) cild 1, səh.  7.
  31. ↑ Əcluni, Kəşful-Ğina (کشف الغناء ), Beyrut, cild 1, səh.  347.
  32. ↑ Şuhud, Əli ibn Nayif, Musuətur-rəddi ələl Məzahibil Fikriyyətil Muasirəti (موسوعة الرد علی المذاهب الفکریة المعاصرة), ) cild 39, səh.  81.
  33. ↑ Şəhidi, Seyid Cəfər, Şərh-Məsnəvi-Şərif, Tehran, Elm və Mədəniyyət nəşriyyatı (شرح مثنوی شریف), 1391 h.ş, cild 5, səh.  329.
  34. ↑ Əcluni, Kəşful-Ğina کشف الغناء ), ) Beyrut, cild 1, səh.  347.
  35. ↑ Əcluni, Kəşful-Ğina کشف الغناء ), ) Beyrut, cild 1, səh.  345.
  36. ↑ Xoyi, Mirzə Həbibullah, Minhacul-Bəraə fi Şərhi Nəhcül-Bəlağə منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه),) Tehran, İslam Kitabxanası, 1358 h.ş, cild 21, səh.  363.
  37. ↑ Muğniyyə, Məhəmməd Cavad, Fi Ziləli Nəhcül-Bəlağə فی ضلال نهج البلاغه), ) Beyrut, Darul-Elm lil-Məlain, 1979 miladi, cild 1, səh.  202.
  38. ↑ Amuli, Əs-Səh. iḥ minəs-Sirəh, Əs-Səh. iḥ min Sirətin-Nəbiyyil-Əzəm (الصحیح من السیره، الصحیح من سیرة النبی الاعظم, ) cild 3, səh.  333.
  39. ↑ Rəhimi, “Vətəni sevmək imandandır” hədisinin araşdırılması (بررسی حدیث حب الوطن من الایمان), ) İki fəsillik hədis araşdırmaları jurnalı, səh.  233.
  40. ↑ İbn Ərəbi, Məhəmməd ibn Əli, Təfsir İbn Ərəbi (Təvilat Abdir-Rəzzaq) تفسیر ابن عربی (تأویلات عبدالرزا), ) təhqiqatçı: Səmir Mustafa Ribab, Beyrut, Dar ihyait-turasil-ərəbi, 1422 h.q, cild 2, səh.  329.
  41. ↑ Qulpinarli, Əbdülbaqi, Nəsr və Şərh Məsnəvi Şərif نثر و شرح مثنوی شریف), ) tərcümə edən: Tofiq H. Sübhani, Tehran, İslam Mədəniyyəti və İrşad Nəşriyyatı, 1374 h.ş, cild 2, səh.  679.
  42. ↑ Bəhai, Kulliyat-Əşar və Asar-Şeyx Bəhai  کلیات اشعار و آثار شیخ بهایی), ) səh.  124-125.
Mənbə — "https://az.wikipasokh.com/index.php?title=Vətəni_sevmək_imandandır&oldid=679"