Həzrət Məsumə (s.ə)

Sual:

Həzrət Məsumənin (s) imamzadələr arasında yüksək mövqeyə malik olmasının səbəbi nədir?

Cavab:

Həzrət Məsumə (s.ə) (173-201 h.q) imam Kazimin (ə) qızı, imam Rzanın (ə) bacısı və şiələr arasında dəyərli və tanınmış xanımlardan biridir.

Əsl adı Fatimədir. Məşhur ləqəbləri isə Məsumə, Əhli-Beytin Kəriməsi, Şafiə və Tahirədir.

Hədislərdə ona şəfaət, ismət məqamı və elmi dərəcə aid edilmişdir. Onun məzarını ziyarət etməyin böyük savabı olduğu qeyd edilmişdir. İmam Rza (ə), bacısının məzarını ziyarət etməyin öz məzarını ziyarət etmək kimi savab olduğunu bildirmişdir. Şiə alimləri Fatimə Məsumənin (s.ə) şəxsiyyəti və fəzilətləri haqqında çoxlu məlumatlar nəql etmişlər. Bildirilir ki, şiə filosofu Molla Sədra öz elmi və fəlsəfi problemlərini həll etmək üçün ona təvəssül edirmiş.

Fatimə Məsumə (s.ə) on yaşında atasını itirmiş və heç vaxt evlənməmişdir. Onun evlənməməsi haqqında şiə mənbələrində qeyd olunur ki, ona layiq və uyğun bir həyat yoldaşı olmamışdır. Fatimə Məsumənin (s.ə) həyatının ən mühüm hadisələrindən biri qardaşı imam Rzanı (ə) görmək üçün İrana səfər etməsidir. Şiə mənbələrində bildirilir ki, bu səfər zamanı Savə şəhərində onların karvanına hücum edilmiş və karvandakı bəzi şəxslər öldürülmüşdür. Bu hadisədən sonra Fatimə Məsumə (s.ə) xəstələnmiş və Quma gəldikdən sonra xəstəlikdən vəfat etmişdir.

Fatimə Məsumənin (s.ə) məzarı Qum şəhərindədir. Əvvəlcə onun məzarı sadə bir qəbir olmuşdur. Bu məzar müxtəlif hökumətlər, xüsusilə şiə hakimiyyətləri dövründə genişləndirilmişdir. Fatimə Məsumənin (s.ə) hərəm kompleksinin ən çox inkişafı Səfəvilər dövrü və ondan sonra baş vermişdir.

Fəzilət və Məqam

Fatimə Məsumə (s.ə) şiə məzhəbində ən fəzilətli imamzadələrdən biri hesab edilir [1]. O, imam Musa Kazimin (ə) qızı, imam Rzanın (ə) bacısı və imam Cavadın (ə) bibisidir. Onun Qum şəhərindəki hərəmi Məşhəddəki İmam Rzanın (ə) hərəmindən sonra İranda Əhli-beytin (ə) ikinci hərəmi hesab olunur..

Fəzilət

Fatimə Məsumə (s.ə) şəfaət məqamına malikdir. İmam Cəfər Sadiq (ə) onun şəfaətini şiələrin cənnətə daxil olmasının səbəbi kimi qeyd etmişdir. Bu hədisə əsasən, bəzi alimlər Fatimə Məsumənin (s.ə) şəfaətinin çox böyük olduğunu düşünürlər.

Bəzi tədqiqatçılar, Fatimə Məsumənin (s.ə) ziyarətnaməsinin bir hissəsinə əsaslanaraq, onu həzrəti Peyğəmbərin (s), həzrət Zəhranın (s), Xədicə əl-Kübranın (s) və məsum İmamların (ə) ruhunun və bədəninin qızı hesab etmişlər.

Həmçinin, bu ziyarətnamənin digər hissəsində Fatimə Məsumənin (s.ə) ismət məqamına malik olduğu vurğulanmışdır. Onun dəfn olunması hekayəsində iki niqablı şəxsin iştirakı ismət dəlili olaraq göstərilmişdir. Belə ki, bu iki şəxsin İmam Rza (ə) və İmam Cavad (ə) olduğu və məsum şəxsi yalnız məsum şəxsin dəfn edə biləcəyi bildirilmişdir.

Fatimə Məsumənin (s.ə) digər fəzilətləri arasında onun torpağının bərəkəti və ziyarətinin fəzilətləri də vurğulanır. Bəzi hədislərdə Fatimə Məsumənin (s.ə) ziyarətinin mükafatı cənnət olaraq qeyd edilmişdir. İmam Rza (ə) tərəfindən Fatimə Məsumə (s.ə) üçün xüsusi ziyarətnamənin təqdim olunması da onun fəzilətlərinin göstəricisidir. Bu ziyarətnamənin həzrət Zəhranın (s.ə) ziyarətnaməsi ilə yanaşı, məsum tərəfindən yazılan yeganə ziyarətnamə olduğu bildirilmişdir.

Şiə alimləri, Fatimə Məsumənin (s.ə) şərəfi və fəzilətləri haqqında çoxlu hədislər nəql etmişlər. Məsələn, şiə filosofu Molla Sədranın (v. 1050 h.q.) elmi və fəlsəfi problemlərini həll etmək üçün Fatimə Məsuməni (s.ə) ziyarət etdiyi və ona təvəssül etdiyi bildirilmişdir. Həmçinin, şiə hədisşünası və tarixçisi Şeyx Abbas Qumi (hicri 1294-1359 h.q) Fatimə Məsuməni (s) imam Musa Kazimin (ə) şanlı və ən fəzilətli qızı adlandırmışdır. Onun ziyarəti və hərəmində baş verən kəramətlər haqqında çoxlu hədislər mövcuddur.

Elmi Məqam

Fatimə Məsumə (s.ə) elm sahəsində yüksək məqama malik olmuş və hədis rəvayətçisi kimi tanınmışdır. Həm şiə, həm də əhli-sünnə mənbələrində onun nəql etdiyi hədislər qeyd olunmuşdur.

1.       Məhəmməd ibn Məhəmməd Cəzəri (751–833 h.q.), şafei fəqihi və hədis alimi, Fatimə Məsumə (s.ə) vasitəsilə və digər Məsumların qızları, o cümlədən imam Hüseynin (ə) qızı Səkinə və imam Əlinin (ə) qızı Ümmü Külsüm vasitəsilə həzrət Zəhradan (s.ə) belə bir hədis nəql etmişdir:

“Qədir Xum günündə Peyğəmbər (s) belə buyurdu: “Hər kəsin mövlası mənəmsə, Əli (ə) də onun mövlasıdır.” Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) belə dedi: “Sən mənim üçün Harunun (ə) Musaya (ə) nisbəti kimisən.”

2. Bəkr ibn Əhməd, İmam Rzanın (ə) qızı Fatimə vasitəsilə və o da, Fatimə Məsumə (s.ə) vasitəsilə, o da, Məsumların (ə) qızları vasitəsilə həzrət Zəhradan (s.ə) belə bir hədis nəql etmişdir: “Qiyamət günü hər kəs öz anasının adı ilə çağırılacaq, lakin Əli ibn Əbu Talibin (ə) şiələri bu qaydadan istisna olunacaqdır.”

Ləqəblər

Həzrət Məsumə (s.ə) üçün mənbələrdə çoxsaylı ləqəblər qeyd edilmişdir. Onlardan bəziləri: Tahirə (pakizə), Həmidə (tərifəlayiq), Bərra (xeyirxah), Rəşidə (ağıllı və kamil), Təqiyyə (təqvalı), Rəziyyə (Allahdan razı olan), Mərziyyə (Allahın razılığına nail olmuş), Nəqiyyə (saf və təmiz), Üxtu ər-Rza (İmam Rzanın bacısı), Seyyidə Siddiqə (doğru danışan xanım), Seyyidə Rəziyyə Mərziyyə (Allahdan razı və Allahın razılığına nail olan xanım), Mühəddisə (hədis rəvayətçisi), Abidə (ibadət edən) və Sətti (rəhbər xanım).

Məsumə isə imam Kazimin (ə) qızına verilən ən məşhur ləqəblərdən biridir. Bu ləqəb İmam Rzadan (ə) nəql edilən bir hədisə əsaslanır: “Hər kim Qumda Məsuməni ziyarət etsə, sanki məni ziyarət etmişdir.”

“Məsumə ləqəbi, məsumların (ə) mərtəbəsində olan məsumluq anlamına gəlməsə və onun aşağı səviyyəsi olsa da, məsumluq dərəcəsinə malik olduğunu göstərir; bu dərəcə adi insanlarda tapılmayan bir məqamdır.”

Həzrət Məsumə (s.ə) üçün çox istifadə edilən digər bir ləqəb isə “Kəriməyi Əhl-i Beyt”-dir. Şiə mərcəyi təqlidlərindən olan Mərəşi Nəcəfi (1276–1369 h.q.) belə nəql etmişdir: İmam Məhəmməd Baqir (ə) və ya İmam Cəfər Sadiq (ə) yuxuda Onun atasına deyir: “Kəriməyi Əhl-i Beytə diqqət yetir”.

Şəfiə Fatimə Məsumənin (ə) başqa bir ləqəbidir. İmam Sadiq (ə) buyurur: “Övladlarımdan Musanın qızı Fatimə adlı bir xanım Qumda vəfat edəcək və onun şəfaəti ilə bütün şiələrimiz Cənnətə daxil olacaqlar”.

Fatimə Məsumənin (s.ə) ziyarətnaməsində belə deyilir: “Ey Fatimə Məsumə! Mənim üçün behişti dilə, çünki Allah dərgahında uca bir məqamın var”.

Bioqrafiya

Fatimə-Məsumə (s.ə) haqqında çox az məlumat mövcuddur. Onun doğum və vəfat tarixi, həmçinin həyatı ilə bağlı detallı məlumatlar kifayət qədər deyil. Son dövrlərdəki bəzi mənbələrə görə, onun 173-cü hicri ilində, Harun ər-Rəşidin xilafəti dövründə Mədinədə doğulduğu bildirilir. Fatimə-Məsumə (s.ə) on yaşında atası İmam Kazimi (ə) itirmişdir. Onun atası şiələrin yeddinci imamı, imam Musa-Kazim (ə), anası isə yüksək dərəcədə fəzilət sahibi olan Nəcmə xanımdır. Şeyx Səduq rəvayət etmişdir ki, Nəcmə xanım ağlı, dirayəti, itaətkarlığı, ibadətləri və ədəb qaydalarına riayət etməsi ilə məşhur idi. Tarixi mənbələrə əsasən imam Rza (ə) ilə həzrət Məsumə (s.ə) eyni anadan dünyaya gəlmişlər.

Həzrət Məsumə (s.ə) həyatı boyunca evlənməmişdir. Onun evlənməməsinin səbəbi, ona layiq bir şəxsin tapılmadığı qeyd edilir. Evlənməməsi ilə bağlı digər bir ehtimal isə budur ki, imam Kazim (ə) qızlarına evlənməməyi vəsiyyət etmişdir. Lakin bu iddianın inkar edəndlər, bu cür vəsiyyəti Peyğəmbərin (s) sünnəsinə və Əhli-beytin (ə) həyat tərzinə zidd hesab edərək inkar etmişlər. Digər bir fikir isə o dövrdə Harun və Məmun Abbasinin yaratdığı şiddətli basqı səbəbilə heç kəsin Musa ibn Cəfərin (ə) evinə rahatlıqla yaxınlaşa və həmin ailənin kürəkəni ola bilməməsi ilə bağlıdır. Bundan başqa, imam Musa-Kazimin (ə) həbs edilməsi, onun zindanda şəhid edilməsi, İmam Rzanın (ə) Xorasana çağırılması və bacılarından uzaq düşməsi bu məsələyə əlavə səbəb olaraq göstərilir.

İrana səfəri və vəfat

“Tarix-i Qum” kitabının müəllifi qeyd edir ki, hicri 200-cü ildə Abbasi xəlifəsi Məmun İmam Rizanı (ə) Mədinədən Mərvə canişin olaraq çağırdı. İmamın bacısı Fatimeyi-Məsumə (ə) hicri 201-ci ildə qardaşını ziyarət etmək üçün İrana yola düşdü. Deyirlər ki, Fatimə Məsumə (ə) qardaşının məktubunu aldıqdan sonra özünü səfərə hazırladı.

Fatimə Məsumə (ə) hicri 201-ci ildə İranın Tus şəhərinə yola düşdü. Bu səfərdə Fatimə Məsumənin beş qardaşı, Fəzl, Cəfər, Hadi, Qasım və Zeyd, bir neçə qardaşı oğlu və bir neçə nökəri müşayiət edirdi. Bəzilərinə görə, Fatimə Məsumə (ə) bu səfərə 23 qardaş və qardaşı  oğlanları ilə getmişdir. Bəziləri isə Həzrət Məsuməni (ə) yalnız bir qulluqçunun müşayiət etdiyini söyləmişlər. Fatimeyi Məsumə (ə) Save şəhərinə çatana qədər bu uzun səfərin çətinliklərinə dözdü. Həmin vaxt Əhli-beytə (ə) düşmən olan o şəhərin əhalisi onun karvanına hücum etdi. Şiddətli döyüş getdi və onun bütün qardaşları və qardaşı oğulları şəhid oldu. 23 qohumunun şəhid olmasının kədəri sonda Fatimə Məsuməni xəstəlik yatağına sürüklədi. Peyğəmbərin (s) ailəsinin dostları olan Qum əhalisi və əyanları bu hadisədən xəbər tutaraq Savəyə getdilər və Fatimə Məsumə (s) ilə görüşdükdən sonra onun öz xahişi ilə onu Quma apardılar. Fatimə Məsumə xəstə ikən on yeddi gün Qum ağsaqqallarından Musa ibn Xəzrəc əl-Əşarinin evində qaldı. Nəhayət, Fatimə Məsumə (ə) hicri 201-ci ilin Rəbiu əl-Sani ayının onuncu günü Qumda vəfat etdi.

Fatimə Məsumənin (s) vəfatının dəqiq tarixi ilkin mənbələrdə qeyd olunmur; lakin sonrakı mənbələr onun vəfatının ildönümünü hicri 201-ci il Rəbi əl-Sani ayının 10-u, 28 yaşında ikən qeyd etmişlər. Bəziləri Rəbi əl-Sani ayının 12-ni də qeyd etmişlər. Bəzi alimlər hər iki tarixin təxmini olduğuna inanırlar. Başqa bir hədislərə görə, Savədəki hücumdan sonra düşmənlər Fatimə Məsumənin (s) yeməyini zəhərlədilər, bu da onun xəstəliyinə və nəticədə on yeddi gündən sonra şəhadətinə səbəb oldu.

Bəziləri Fatimə Məsumənin (s) şəhadətinin səbəbini onun (s) karvanı ilə hərbi münaqişə nəticəsində baş verdiyini deyirlər, çünki onun xəstəliyi bu müharibədən təsirlənirdi.

“Tarixi Qum” kitabında Fatimə Məsumənin (s) xəstəlikdən vəfat etdiyini bildirən xəbəri Abbasi hökuməti ilə münasibətlərini qorumağa çalışan Əşərilərin əksəriyyətinin mühafizəkar mövqeyi ilə əlaqələndirmək olar. “Qum tarixi”kitabının müəllifi əşəri idi.

Ziyarətnamə və Ziyarətin Savabı

Fatimə Məsumənin (s.ə) ziyarəti Əhli-beytin (ə) sözlərində böyük önəm daşıyır. Bu hədislərdə onun Qumda vəfatı və ziyarətinin savabları qeyd olunmuşdur:

1.     Bir hədisdə imam Cəfər Sadiq (ə) Qum şəhərini Əhli-beytin (ə) hərəmi olaraq tanıtmış və burada “Fatimə” adlı bir övladının dəfn olunacağını bildirmişdir. O həmçinin buyurmuşdur ki, Fatimə Məsuməni (s.ə) ziyarət edən şəxs üçün cənnət vacib olur.

2.     Başqa bir hədisdə imam Rza (ə) Fatimə Məsumənin (s.ə) Qumdakı məzarına işarə edərək buyurmuşdur: “Kim onu haqqını tanıyaraq ziyarət etsə, cənnət onun üçündür” .

3.     İmam Cavad (ə) öz bibisi Fatimə Məsumənin (s.ə) məzarının ziyarətinin fəzilətini belə bəyan etmişdir: “Kim mənim bibimi Qumda ziyarət edərsə, cənnət onun üçündür”.

Ziyarətnamə

Fatimə Məsumə (s.ə) üçün imam Rza (ə) tərəfindən tərtib edilmiş ziyarətnamə onun yüksək məqamının göstəricisi hesab edilmişdir. Əllamə Məclisi bu ziyarətnaməni “Biharul-Ənvar” və digər əsərlərində qeyd etmişdir. Fatimə Məsumənin (s.ə) ziyarətnaməsi digər imamzadələrdən fərqli olaraq, məsum tərəfindən tərtib edildiyi üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Bu ziyarətnamə imam Rza (ə) tərəfindən Səəd Əşəriyə öyrədilmişdir. Ziyarət zamanı əvvəlcə qəbirin qarşısında, qibləyə tərəf 34 dəfə “Allahu əkbər”, 33 dəfə “Subhanəllah” və 33 dəfə “Əlhamdulillah” deyilməli, sonra isə ziyarətnamə oxunmalıdır.

Həzrət Məsumənin (s.ə) ziyarətnaməsi

Oxunuşu

Əssəlamu əla Adəmə səfvətillah. Əssəlamu əla Nuhin nəbiyyillah. Əssəlamu əla İbrahimə xəlilillah. Əssəlamu əla Musa kəlimillah. Əsəlamu əla İsa ruhillah. Əssəlamu ələykə ya Rəsuləllah. Əssəlamu ələykə ya xəyrə xəlqillah. Əssəlamu ələykə ya Səfiyyəllah. Əssəlamu ələykə ya Muhəmmədəbnə Əbdillahi xatəmən-nəbiyyin. Əssəlamu ələykə ya Əmirəl-momininə Əliyyəbnə Əbitalibin vəsiyyə Rəsulillah. Əssəlamu ələyki ya Fatimətu Səyyidətə nisail-aləmin. Əssəlamu ələykuma ya sibtəy nəbiyyir-rəhməti və səyyidəy şəbabi əhlil cənnəh. Əssəlamu ələykə ya Əliyyəbnəl-Husəyni Səyyidəl-abidinə və qurrətə əynin-nazirin. Əssəlamu ələykə ya Muhəmmədəbnə Əliyyin Baqirəl-ilmi bədən-nəbiyy. Əssəlamu ələykə ya Cəfərəbnə Muhəmməd. Əssadiqəl-Barrəl-Əmin. Əssəlamu ələykə ya Musəbnə Cəfər. Ət-Tahirət-Tuhr. Əssəlamu ələykə ya Əliyyəbnə Musər-Rizəl-Murtəza. Əssəlamu ələykə ya Muhəmmədnə Əliyy. Ət-Təqiyy. Əsəlamu ələykə ya Əliyyəbnə Muhəmməd. Ən-Nəqiyyən-Nasihəl-Əmin. Əssəlamu ələykə ya Həsənəbnə Əliyy. Əssəlamu ələl-vəsiyyi min bəədih. Əllahummə səlli əla nurikə və siracik. Və vəliyyi vəliyyikə və vəsiyyi vəsiyyikə və huccətikə əla xəlqik. Əssəlamu ələyki ya bintə Rəsulillah. Əssəlamu ələyki ya bintə Fatimətə və Xədicəh. Əssəlamu ələyki ya bintə Əmiril-mominin. Əssəlamu-ələyki ya bintəl-Həsəni vəl-Husəyn. Əssəlamu ələyki ya bintə vəliyyillah. Əssəlamu ələyki ya uxtə vəliyyillah. Əssəlamu ələyki ya əmmətə vəliyyillah. Əssəlamu ələyki ya bintə Musəbni Cəfərin və rəhmətullahi və bərəkatuh. Əssəlamu ələyki ərrəfəllahu bəynəna və bəynəkum fil-cənnəti və həşərəna fi zumrətikum və əvrədəna həvzə nəbiyyukum və səqana bikəsi cəddikum min yədi Əliyyibni Əbitalibin sələvatullahi ələykum. Əsəlullahə ən yuriyəna fikumus-sururə vəl-fərəcə və ən yəcməəna və iyyakum fi zumrəti cəddikum Muhəmmədin səlləllahu ələyhi və alih. Və ən la yəslubəna mərifətəkum innəhu Vəliyyun Qədir. Ətəqərrəbu iləllahi bihubbikum vəl-bəraəti min ədaikum vəttəslimi iləllahi raziyən bihi ğəyrə munkirin və la mustəkbirin və əla yəqini ma əta bihi Muhəmmədun və bihi razin nətlubu bizalikə vəchəkə ya Səyyidi. Əllahummə və rizakə vəd-darəl-axirəh. Ya Fatimətuşfəi li fil-cənnəti fəinnə ləki indəllahi şənən minəş-şə’n. Əllahummə inni əsəlukə ən təxtimə li bis-səadəti fəla təslub minni ma ənə fihi və la həvlə və la quvvətə illa billahil-Əliyyil-Əzim. Əllahumməstəcib ləna və təqəbbəlhu bikərəmikə və izzətikə və birəhmətikə və afiyətik. Və səlləllahu əla Muhəmmədin və alihi əcməinə və səlləmə təslimən ya Ərhəmər-rahimin.

Tərcüməsi

Salam olsun Allahın seçdiyi olan Adəmə! Salam olsun Allah nəbisi olan Nuha! Salam olsun Allah dostu olan İbrahimə! Salam olsun Allahla həmsöhbət olan Musaya! Salam olsun Allah ruhu olan İsaya! Salam olsun sənə, ey məxluqatın ən xeyirlisi! Salam olsun sənə, ey Allahın seçdiyi! Salam olsun sənə, ey peyğəmbərlərin sonuncusu Muhəmməd ibn Abdullah! Salam olsun sənə, ey Rəsulallahın vəsisi, Əmir əl-möminin Əli ibn Əbutalib! Salam olsun sənə, ey aləmlərin qadınlarının xanımı, Fatimə! Salam olsun sizə, ey rəhmət Peyğəmbərinin iki nəvəsi və Cənnət cavanlarının ağası (yəni imam Həsən (ə.s) və Hüseyn (ə.s))! Salam olsun sənə, ey bəsirət əhlinin gözünün nuru, ibadət edənlərin ağası, Əli ibn Hüseyn! Salam olsun sənə, ey Peyğəmbərdən sonra elmin incəliklərinə varan Muhəmməd ibn Əli! Salam olsun sənə, ey gözəl əmanətdar Cəfər ibn Muhəmməd əs-Sadiq! Salam olsun sənə, ey pak və mutəhhər ruhlu Musa ibn Cəfər! Salam olsun sənə, ey Murtəza (bəyənilmiş) olan Əli ibn Musa ər-Riza! Salam olsun sənə, ey Muhəmməd ibn Əli ət-Təqi! Salam olsun sənə, ey xeyirxah, əmanətdar Əli ibn Muhəmməd ən-Nəqi! Salam olsun sənə, ey Həsən ibn Əli! Salam olsun ondan sonrakı vəsiyə! (yəni imam Zaman əleyhissalama). İlahi, Öz salavatını Öz nuruna və çırağına, Öz vəlinin vəlisinə, Öz vəsisinə və Öz bəndələrinin arasında olan höccətinə göndər! Salam olsun sənə, ey Allah Rəsulunun qızı! Salam olsun sənə, ey Fatimə və Xədicənin qızı! Salam olsun sənə, ey Əmir əl-mömininin qızı! Salam olsun sənə, ey Həsən və Hüseynin qızı! Salam olsun sənə, ey Allah vəlisinin qızı! Salam olsun sənə, ey Allah vəlisinin bacısı! Salam olsun sənə, ey Allah vəlisinin bibisi! Salam olsun sənə, ey Musa ibn Cəfərin qızı! Allahın rəhməti və bərəkəti olsun sənə! Salam olsun sənə, Allah Cənnətdə bizi sizə tanıtsın və bizi sizin zümrədə məhşur etsin, Peyğəmbərimizin (s) hovuzuna (Kövsərə) daxil etsin və Cəddinizin camları ilə Əli ibn Əbutalibin əli ilə sirab etsin. Allahın salavatı olsun sizə. Allahdan istəyirəm ki, siz əhli-beytin sevinc və fərəcini (imam Zamanın (ə.s) zühurunu) bizə göstərsin, bizi və sizi cəddiniz Muhəmməd (s) zümrəsində cəm etsin, sizin mərifətinizi bizdən almasın. Həqiqətən, o bizim ixtiyar sahibimiz və hər şeyə qadirdir. Mən sizə məhəbbət bəsləmək və düşmənlərinizdən uzaqlaşıb onlara nifrət etməklə, Allaha təslim olmaqla, Ondan razı qalmaqla heç nəyi inkar etməyib heç bir vaxt təkəbbür göstərmədən həzrət Muhəmmədin (s) gətirdiklərinə yəqin edib ondan razı qalmaqla Allahın dərgahına yaxınlaşıram. Ey mənim mövlam, ağam, mən bunlarla sənin vəchini, razılığını və axirəti istəyirəm. Ey Fatimə, mənim behiştə getməyim üçün (Allah yanında) şəfaət et, çünki Allah yanında sənin uca məqam və mənzilətin vardır. İlahi, Səndən istəyirəm ki, aqibətimi xeyirlə xətm edəsən və məni tutduğum yoldan uzaqlaşdırmayasan. Uca mərtəbəli və əzəmətli Allahdan başqa heç bir qüvvə, qüdrət yoxdur.  İlahi, Öz kərəmin, izzətin, rəhmətin və afiyətin xatirinə bizim duaları müstəcab və qəbul et. Muhəmməd (s) və onun bütün xanədanına qəni-qəni salam və salavat göndər, ey mehribanların mehribanı!

Ərəb dilində

اَلسَّلامُ عَـلى آدَمَ صَـفْوَةِ اللّه اَلسَّلامُ عَلى نوُح نَبِىِّ اللّه ِ اَلسَّلامُ عَلى ا ِبْراهيمَ خَليل ِ اللّه ِ اَلسَّلامُ عَلى موُسى كَليم ِاللّه ِ اَلسَّلامُ عَلى عيسى روُح ِ اللّه ِ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا خَيْرَ خَلْقَ اللّه ِاَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا صَفِىَّ اللّه ِ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا مُحَمّدَ بْنَ عَبْد ِاللّه ِخاتَمَ النَّبِيّينَ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا اَميرَالْمُؤْمِنينَ عَلىَّ بْنَ اَبى طالِب وَصِىَّ رَسوُل ِ اللّه ِ اَلسَّلامُ عَلَيْك ِ يا فاطِمَةُ سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَمينَ اَلسَّلامُ عَلَيْكُما يا سِبْطَىْ نَبِىِّ الرَّحْمَة ِ وَ سَيِّدَىْ شَباب ِ أَهْل ِ الْجَنَّة ِ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا عَلِىَّ بْنَ الْحُسَيْن ِ سَيِّدَ الْعابِدينَ وَ قُرَّةَ عَيْن ِ النّاظِرينَ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّباقِرَ الْعِلْم ِ بَعْدَ النَّبِىِّ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّد الصّاد ِقَ الْبارَّ الْامينَ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا موُسَى بْنَ جَعْفَر الطّاهِرَ الطُّهْرَ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا عَلِىِّ بْنَ موُ سَى الرِّضَا الْمُرْتَضى اَالسَّلامُ عَلَيْكَ يا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىالتَّقِىَّ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا عَلِىِّ بْنَ مُحَمَّد النَّقِىَّ النّاصِحَ الْأَمينَ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا حَسَنَ بْنَ عَلِىٍّ اَلسَّلامُ عَلَى الْوَصِىِّ مِنْ بَعْدِه اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى نُورِكَ وَ سِراجِكَ وَ وَلِىِّ وَلِيِّكَ وَ وَصِىِّ وَصِيِّكَ وَ حُجَّتِكَ عَلى خَلْقِكَ اَلسَّلامُ عَلَيْك ِ يابِنْتَ رَسوُل ِ اللّه اَلسَّلامُ عَلَيْك ِ يا بِنْتَ فاطِمَةَ وَ خَديجَةَ اَلسَّلامُ عَلَيْك ِ يا بِنْتَ اَمير ِ الْمُؤْمِنينَ اَلسَّلامُ عَلَيْك ِ يا بِنْتَ الْحَسَن ِ وَ الْحُسَيْن ِ اَلسَّلامُ عَلَيْك ِ يا بِنْتَ وَلِىِّ اللّه ِ اَلسَّلامُ عَلَيْك ِ يا اُخْتَ وَلِىِّ اللّه ِ اَلسَّلامُ عَلَيْك ِ يا عَمَّةَ وَلِىِّ اللّه ِ اَلسَّلامُ عَلَيْك ِ يا بِنْتَ موُسَى بْن ِ جَعْفَر وَ رَحْمَةُ اللّه ِ وَ بَرَكاتُهُ اَلسَّلامُ عَلَيْك ِعَرَّفَ اللّهُ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ فِىالْجَنَّة ِوَ حَشَرَنا فى زُمْرَتِكُمْ وَ أَوَرَدْنا حَوْضَ نَبِيِّكُمْ وَ سَقانا بِكَأْس ِ جَدِّ كُمْ مِنْ يَد عَلِى ِّ بْن ِ اَبى طالِب صَلَواتُ اللّه عَلَيْكُمْ أَسْئَلُ اللّه أَنْ يُر ِيَنا فيكُمُ السُّروُرَ وَ الْفَرَجَ وَ أَنْ يَجْمَعَنا وَ إِيّاكُمْ فى زُمْرَة ِ جَدِّكُمْ مُحَمَّد صَلَّى اللّهُ عَلَيْه ِ وَ آلِه ِوَ أَنْ لا يَسْلُبَنا مَعْر ِ فَتَكُمْ إِنَّهُ وَلِىِّ قَديرٌ. أَتَقَرَّبُ إِلَى اللّه ِ بِحُبِّكُمْ وَ الْبَرإَة ِ مِنْ أَعْدائِكُمْ وَ التَّسْليم ِ إِلَى اللّه ِ راضِياً بِه ِ غَيْرَمُنْكِر وَ لا مُسْتَكْبِر وَ عَلى يَقين ِ ما أَتى بِه ِ مَحَمَّدٌ وَ بِهَ راض نَطْلُبُ بِذلِكَ وَجْهِكَ يا سَيِّدى اَللّهُمَّ وَ رِضاكَ وَ الدّارَ الْآخِرَةِ يا فاطِمَةُ ا ِشْفَعى لى فِى الْجَنَّة ِ فَا ِنَّ لَكِ عِنْدَاللّْه ِ شَأْناً مِنَ الشَّأْن ِ اَللّْهُمّ ا ِنى اَسْئَلُكَ أَنْ تَخْتِمَ لى بِالسَّعادَة ِ فَلاتَسْلُبْ مِنّى ِ ما أَنَا فيه ِ وَ لاحُولَ وَ لا قُوَةَ إِلا بالّله الْعَلِىِّ الْعَظيم اَللّهُمَ اسْتَجِبْ لَنا وَ تَقَبَّلْهُ بِكَرَمِكَ وَ عِزَّتِكَ وَ بِرَحْمَتِكَ وَ عافِيَتَكَ وَ صَلَّى الّلهُ عَلى مُحَمَّد وَ آلِه ِ أَجْمَعينَ وَ سَلَّمَ تَسْليما يا أَرْحَمَ الرّاحِمينَ

Həzrət Məsumənin (s.ə) hərəmi

Tarixi mənbələrə görə, həzrət Fatimə Məsumə (s.ə) Qum şəhərinin “Bağ-Babilan” adlı məhəlləsində dəfn edilmişdir. İlkin olaraq məzarı üzərinə sadə bir həsir sərilmişdi. Daha sonra həzrət Məsumənin hərəmidə zamanla böyük dəyişikliklər etmişlər. Hərəmin tikintisi hicri-qəməri tarixinin III əsrinin ortalarından başlamışdır. IV və VI əsrlər arasında hərəmin üzərində günbəz və qübbə tikilmiş, müəyyən bəzək işləri görülmüşdür. Lakin Səfəvilər dövrünə qədər hərəmin üzərində zərih və əzəmətli eyvan olmamışdır.

Səfəvilər dövründə hərəm əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirilmiş, qədim səhn (səhn-Ətiq) və qızıl eyvan tikilmişdir.

Qacarlar dövründə də hərəm genişləndirilməyə davam etmişdir. Fətəli şah hərəmin yerini mərmər daşlarla döşətdirmişdir. Hərəmin divarlarının güzgülərlə bəzədilməsi də Fətəli şahın dövründə başlamış və Məhəmməd şahın dövründə tamamlanmışdır. Nəsrəddin şah Qacarın hakimiyyəti dövründə “Ətabək” səhni tikilmişdir.

İran İslam İnqilabından sonra da hərəm genişləndirilmişdir. Bu dövrdə hərəmin ərazisinə “şəbistan-İmam Xomeyni” kimi yeni bölmələr əlavə edilmişdir.

Həzrət Məsumənin (s.ə) hərəminin həyəti

Həzrət Məsumənin (s.ə) hərəminin müxtəlif səhnləri (həyətləri) mövcuddur:

1.     Səhn-Ətiq

Bu səhn həmçinin “kiçik səhn”, “köhnə səhn” və indi “İmam Hadi (ə) səhni” adlanır. Kvadrat formasındadır və üç eyvanı vardır. Qızıl eyvan bu səhnin içərisində yerləşir.

2.     Səhn-Ətabəki

“Yeni səhn” olaraq da tanınır və indi “İmam Rza (ə) səhni” adlanır. Bu səhn Nəsrəddin şah Qacar dövründə Mirzə Əli Əsğər xan Ətabək tərəfindən tikilmişdir. 1130-cu hicri-qəməri ilində Əli Əkbər xan Ətabək tərəfindən tikilmiş Güzgülü Rüvaq (Rüvaq-Aynə) bu səhnin içində yerləşir.

3.     Səhn-Sahib əz-Zaman (ə.f)

Təxminən 8000 kvadratmetr sahəsi var və dörd girişə malikdir. Bu səhn “şəbistan-İmam Xomeyni”nin yanında yerləşir.

4.    Səhn-Cavad əl-Əimmə (ə)

Cavad əl-Əimmə (ə) 15.000 kvadratmetrdən böyük sahəyəni əhatə edir və Qum çayı üzərində inşa edilmişdir. Bu səhnin dörd əsas və iki təcili girişi vardır, şəmsi tarixi ilə 1380-cı illərin sonunda tikilmişdir.

5.     Səhn-Peyğəmbər-Əzəm (s)

Bu səhnin inşasına 1380-ci illərin sonlarında başlanılmışdır.

Zallar

Həzrət Məsumənin (s.ə) hərəminin daxilində altı zal vardır. Əksəriyyəti hərəmin əsas günbəzindən kiçik olan günbəzlərə sahibdir:

Üç zal Səfəvilər dövründə, İki zal Qacarlar dövründə, Bir zal isə müasir dövrdə tikilmişdir.

Həzrət Məsumənin (s.ə) zərihi

Zərih, qəbrin üzərində olan, qızıl və gümüşdən hazırlanan çərçivəyə deyilir.

Həzrət Məsumənin (s.ə) məzarının ilk zərihi Şah Təhmasib I tərəfindən hazırlanmışdır. Daha sonra Şah Təhmasib ağ və şəffaf poladdan hazırlanmış yeni bir zərihi əvvəlki zərihin ətrafına yerləşdirmişdir. Bu zərih 1000-ci hicri ilində Şah Abbas I tərəfindən başqa bir zərihlə dəyişdirilmişdir. Fətəli şah Qacar bu zərihi 1245-ci hicri ilində gümüş lövhələrlə örtmüş və onu mərmər altlığın üstünə qoymuşdur. Müxtəlif təmir işlərindən sonra 1348-ci şəmsi ilində zərihin görünüşü dəyişdirilmiş və hündürlüyü artırılmışdır. 1380-ci şəmsi ilində həzrət Məsumənin (s.ə) zərihi tamamilə yenidən qurulmuşdur.

Günbəz

Həzrət Məsumənin (s.ə) məzarının üzərindəki ilk günbəz, Zeynəb adlı bir qadın tərəfindən tikilmişdir. Bəzi mənbələrə görə, o, imam Cavadın (ə) qızı olmuşdur. Səlcuqlular dövründə Qum hakimi Əmir Əbülfəzl İraqinin göstərişi ilə yeni bir günbəz inşa edilmişdir. 925-ci hicri ilində Şahbəyim Səfəvi mövcud günbəzi sökərək yeni bir günbəz tikdirmişdir. Hazırda bu günbəz mövcuddur. 1518-ci hicri ilində Fətəli şahın əmri ilə günbəz 12.000 qızıl kərpiclə bəzədilmişdir. Günbəzin hündürlüyü hərəm damından 16 metr, yer səviyyəsindən isə 32 metrdir.

İslam İnqilabından sonra, şəmsi tarixi ilə 1380-ci illərdə günbəzdə yenidənqurma işləri aparılmışdır

Həzrət Məsumə (s.ə) hərəminin minarələri

1.     Ətabəki Səhnindəki minarələr

Ətabəki səhnində yerləşən iki minarə hərəm kompleksinin ən hündür tikililərindən biridir. Bu minarələr Güzgülü Eyvanın (Eyvan-Ayinə) üstündə yerləşir.

Digər iki minarə isə “Ətabəki” səhninin əks tərəfində, “güzgülü eyvan”-la üzbə-üzdür.

2.     Qızıl Eyvandakı (Eyvan-Tələyi) minarələr

Qədim səhndə (Səhn-Ətiq) yerləşən “Qızıl Eyvan”-da iki minarə inşa edilmişdir. Bu minarələr spiral şəkilli və düyünlü kaşılarla örtülmüşdür.