Məzmuna keç

Təkəbbür: Redaktələr arasındakı fərq

Viki Cavab saytından
VizualVikimətn
Səhifə "'''Sual:''' Təkəbbür nədir? '''Cavab:''' İnsanın özünü başqalarından üstün bilməsi və bu üstünlüyü sözdə və davranışında göstərməsi, təkəbbür və lovğalıq sayılır. İnsanın özünü daxilən alçaq (xar və zəlil) görməsi və şeytanın insana hakim olması, təkəbbürün üzə çıxma səbəblərindəndir. Təkəbbürü müalicə etmək üçün Allahıtanıma bilgilərini artırmaq, ölümü xatırlamaq və özü..." məzmunu ilə yaradıldı
 
(Fərq yoxdur)

Səhifəsinin 15:47, 3 dekabr 2025 tarixinə olan son versiyası

Sual: Təkəbbür nədir?

Cavab: İnsanın özünü başqalarından üstün bilməsi və bu üstünlüyü sözdə və davranışında göstərməsi, təkəbbür və lovğalıq sayılır. İnsanın özünü daxilən alçaq (xar və zəlil) görməsi və şeytanın insana hakim olması, təkəbbürün üzə çıxma səbəblərindəndir. Təkəbbürü müalicə etmək üçün Allahıtanıma bilgilərini artırmaq, ölümü xatırlamaq və özünə hörmət hissini gücləndirmək tövsiyə olunmuşdur. Allah qarşısında təkəbbür etmək təkəbbürün ən pis növüdür. Özünü İlahi peyğəmbərlər və övliyalardan üstün hesab etmək də təkəbbüün növlərindəndir.

Təkəbbür sözünün mənası

Özünü başqasından üstün tutmağa “kibr”,[1] bu üstünlüyü sözdə və əməldə biruzə verməyə isə “təkəbbür” deyilir. Başqa sözlə özünü başqasından üstün hesab etmək hissi batində olub üzə çıxmadıqca, bu hissə kibr deyilir. Amma bu hiss əməldə və sözdə aşkara çıxsa və insan sözü və davranış ilə başqalarını alçaltmağa təkəbbür deyilir.[2] Azərbaycan dilində “təkəbbür” və “lovğalıq” sinonim sözlərdir və eyni mənanı daşıyır. Amma ərəb dilində isə “ğurur” başqasını aldatmaqdır və təkəbbürdən fərqlənir.

Təkəbbürün ücb və xudpəsəndlikdən fərqi

Allahda (Mutəkəbbir) olan təkəbbür ilə, insanda olan təkəbbürün fərqliliyi bu sifətin mənşəyinə aiddir. Allahda olan təkəbbürün mənşəyi Onun elm, qüdrət və hikmətindədir, amma insanın təkəbbürü alçaqlıq, nifrət, nadanlıq və iradəsinin zəifliyindən irəli gəlir. İmam Sadiqdən (ə) olan hədisə əsasən, insanda olan təkəbbürün səbəbi insanın özünü alçaq və xar bilməsidir.[3] Bu şəxs öz nöqsanlarını ört-basdır etmək üçün təkəbbürlük edir və sahib olmadığı bir məqamı iddia edir.

Dini mətnlərdə təkəbbürün yeri

Quranda təkəbbür və təkəbbürlü insanlar haqqında söhbət açılmışdır. Misal üçün, Ğafir surəsinin 35-ci ayəsində təkəbbürlü şəxsə işarə olunaraq belə buyurulur:

“کَذٰلِکَ یَطْبَعُ اللَّهُ عَلَیٰ کُلِّ قَلْبِ مُتَکَبِّرٍ جَبَّار” “Allah zorakı təkəbbür sahibinin qəlbinə beləcə bütünlüklə (bədbəxtlik) möhür(ü) basır”.

Bəqərə surəsinin 34-cü ayəsində də, Allahın İblisə Adəmə səcdə etməyi əmr etdiyi zaman təkəbbürlük etməsinə işarə olunur.                                                                Təkəbbür dünyada edilən ilk günah hesab edilir. İmam Əli (ə) “Qasiə” xütbəsində buyurur: “İblisin təkəbbürlük etməsi, onun 6000 illik ibadətinin puç etdi”.[4] Başqa hədisdə, təkəbbürün ən böyük günah olduğu qeyd edilmişdir.[5]

Təkəbbürün növləri

Təkəbbürün bir neçə növü var:

1-Allaha qarşı təkəbbür etmək - Bəzən təkəbbür Allaha qarşı olur. [6] Belə ki, insan Allahın bəndəsi olduğunu etiraf etmir və ibadətin Allaha xas olduğunu qəbul etmir. Məsələn Nəmrud və Fironun təkəbbürlük etməsi. Bu növ təkəbbürün səbəbi Allaha qarşı üsyankarlıq və cəhalətdir və təkəbbürün ən pis növü hesab edilir. [7]

2-Peyğəmbərlər və övliyalara qarşı təkəbbürlük etmək. İnsan bəzən  peyğəmbər və övliyalara qarşı təkəbbür edir. Belə ki, fərd özünü onlardan üstün bilir və onlara tabe olmaqdan boyun qaçırır. “Muminun” surəsinin 47-ci ayəsində bu növ təkəbbürə işarə olunmuşdur: “فَقَالُوا أَنُؤْمِنُ لِبَشَرَیْنِ مِثْلِنَا وَقَوْمُهُمَا لَنَا عَابِدُون” “Buna görə də dedilər: “Qövmləri bizim qulumuz və bizə müti ola-ola, özümüz kimi iki insana iman gətirək?”

3-Allahın bəndələrinə qarşı təkəbbürlük etmək

Bəzən təkəbbür Allahın bəndələri və möminlər qarşısında olur. Belə ki, fərd özünü başqlarından üstün və onları özündən aşağı hesab edir.[8] Təkəbbürün bu növü Allah ilə müxalifətə səbəb olduğu üçün insanı həlak edən sifətlərindən sayılır. [9]

Təkəbbür yaradan səbəblər

Şəxsiyyətdə pozğunluq, özünün zəif cəhətlərindən agah olmamaq və şeytanın insana hakim olması təkəbbür yaradan amillərdir. Alçaqlıq və zillət hissi şəxsiyyət pozuntusunun təzahürlərindən biridir və insanı təkəbbürlü olmağa vadar edir.

Təkəbbürün müalicəsi

Təkəbbürün müalicəsi üçün müxtəlif yollar qeyd edilmişdir. Onlardan bəzilərinə işarə edirik:

1-Özünütanıma [10]

2-Ölümü xatırlamaq [11]

3-İbadət [12]

4-Təvazökarlıq [13]

5-Təkəbbürün səbəb olduğu nəticələr haqqında düşünmək.

6-Özünə hörmət hissini gücləndirmək.

İnsanın özünün dünyaya gəldiyi və dünyadan köçdüyü zaman zəif bir varlıq olması haqqında düşünməsi, təkəbbür hissini aradan qaldırır. [14] Habelə, Allah dərgahında təvazökarlığa səbəb olan ibadət də, təkəbbür hissinin zəifləməsinə gətirib çıxarır. [15] İnsanın daxilən özünü alçaq və zəlil hiss etməsi, təkəbbürün səbəblərindən biridir. Bu hissi müalicə etmək üçün, özünə hörmət hissini gücləndirmək lazımdır.

Qadının təkəbbürlük etməsinin hökmü

İmam Əlidən (ə) olan hədislərdən birində, qadının naməhrəm kişinin qarşısında təkəbbürlük göstərməsi bəyənilmişdir. Bunun səbəbi qadının naməhrəm kişi qarşısında məqamının, ehtiramının qorunması və ehtimal olunan xətərlərdən amanda qala bilməsidir. [16] Qadının təkəbbürlük etməsi, naməhrəmi özündən aşağı bilmək mənasında deyil. Əksinə qadın naməhrəm kişi qarşısında özünü böyük tutmaqla,  kişinin zövq axtarışında bir vasitə olmaqdan amanda qalmış olur.

Başqalarını özündən aşağı hesab etmək mənasında olan təkəbbür, nə kişi, nə də qadın üçün icazəli deyil və günah sayılır.

Mənbələr

  1. ↑ Rağib İsfahani, “Əl-muftədat fi ğəribil-Quran”, Tehran, Nəşre Ketab, m. 1984, s.421-422; “Elme əxlaqe eslami”, “Cameus səadə”nin tərcüməsi, Enteşarate Hekmət, 3-cü çap, m. 1985, 1-ci cild, səh. 417
  2. ↑ Molla Əhməd Nəraqi, “Meracus Səadə”, Məşhəd, Enteşarate Nedaye Eslami, 1-ci çap, m. 1984, səh. 176.
  3. ↑ Muhəmməd ibn Yəqub Kuleyni, “Usul Kafi”, Seyid Cavad Mustafanın tərcümə və şərhi, cild 3, “Kibr” fəsli.
  4. ↑ İbn Əbil Hədid, “Şərhe Nəhcul Bəlağə”, Daru Əhyail Kutubul ərəbiyyə, 2-ci çap, cild 13, səh. 127.
  5. ↑ Muhəmməd Şəfii, “Pərvəreşe ruh dər pərtoe çehel hədis”, Dəftəre Təbliğate Eslami, 1-ci çap, m. 1992, cild 1, səh. 270.
  6. ↑ Seyid Əbdulhuseyn Dəstğeyb, “Böyük günahlar”, Arman çapı, cild 2, səh.111-132.
  7. ↑ Rağib İsfahani, “Əl-muftədat fi ğəribil-Quran”, Tehran, Nəşre Ketab, m. 1984, səh. 421-422.
  8. ↑ Molla Əhməd Nəraqi, “Meracus səadə”, səh. 178; “Elme əxlaqe eslami”, “Cameus səadə”nin tərcüməsi, Enteşarate Hekmət, 3-cü çap, m. 1985, cild 1, səh. 417.
  9. ↑ Muhəmməd Baqir Məclisi, “Biharul Ənvar”, Beyrut, cild 78, səh. 94.
  10. ↑ Muhəmməd Şəfii, “Pərvəreşe ruh dər pərtoe çehel hədis”, Dəftəre Təbliğate Eslami, 1-ci çap, m. 1992, cild 1, səh. 491.
  11. ↑ Muhəmməd Muhəmmədi Reyşəhri, “Mizanul Hikmət”, Darul hədis, 1-ci çap, cild 3, səh. 2657.
  12. ↑ Muhəmməd Şəfii, “Pərvəreşe ruh dər pərtoe çehel hədis”, Dəftəre Təbliğate Eslami, 1-ci çap, m. 1992, cild 1, səh. 492.
  13. ↑ Muhəmməd Şəfii, “Pərvəreşe ruh dər pərtoe çehel hədis”, Dəftəre Təbliğate Eslami, 1-ci çap, 1992, cild 1, səh. 491.
  14. ↑ Muhəmməd Baqir Məclisi, “Biharul Ənvar”, Beyrut, cild 78, səh. 94.
  15. ↑ Muhəmməd Şəfii, “Pərvəreşe ruh dər pərtoe çehel hədis”, Dəftəre Təbliğate Eslami, 1-ci çap, m. 1992, cild 1, səh. 492.
  16. ↑ Muhəmməd Muhəmmədi Reyşəhri, “Montəxəbe Mizanul Hikmət”, tərcüməçi Həmid Rza Şeyxi, Qum, Darul Hədis, m. 2004, cild 2, səh. 910.
Mənbə — "https://az.wikipasokh.com/index.php?title=Təkəbbür&oldid=741"