Qeyri-şiənin haramzadə hesab edilməsi

Sual:

Bir hədisdə qeyri-şiənin haramzadə olduğu bildirilir. Bu hədis doğrudurmu?

Cavab:

“Əl-Kafi” kitabında, şiələrdən qeyri insanların haramzadə olduğunu bildirən hədis, sənəd baxımından zəif olduğu kimi, məzmun baxımından da digər rəvayətlərlə uyğun deyil. Çünki digər çox saylı hədislərə əsasən, hər kim öz adət-ənənəsinə uyğun olaraq ailə həyatı qursa, hətta müsəlman olmasa belə, onun övladları halalzadədir.

Hədisin sənədinin zəif olmasının səbəbi, hədisin sənəd silsiləsində Əli ibn Cərazininin olmasıdır. Beləki, şiə rical alimləri bu şəxsi zəif, ğulat əhli və etibar edilməyən bir şəxs kimi vəsf etmişlər.

Hədisin mətni və tərcüməsi

...عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ بَعْضَ أَصْحَابِنَا یَفْتَرُونَ وَ یَقْذِفُونَ مَنْ خَالَفَهُمْ. فَقَالَ لِی: الْکَفُّ عَنْهُمْ أَجْمَلُ. ثُمَّ قَالَ: وَ اللَّهِ یَا أَبَا حَمْزَةَ إِنَّ النَّاسَ کُلَّهُمْ أَوْلَادُ بَغَایَا مَا خَلَا شِیعَتَنَا. قُلْتُ: کَیْفَ لِی بِالْمَخْرَجِ مِنْ هَذَا. فَقَالَ لِی: یَا أَبَا حَمْزَةَ کِتَابُ اللَّهِ الْمُنْزَلُ یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی جَعَلَ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ سِهَاماً ثَلَاثَةً فِی جَمِیعِ الْفَیْءِ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ﴾(انفال:۴۱  فَنَحْنُ أَصْحَابُ الْخُمُسِ وَ الْفَیْءِ وَ قَدْ حَرَّمْنَاهُ عَلَی جَمِیعِ النَّاسِ مَا خَلَا شِیعَتَنَا وَ اللَّهِ یَا أَبَا حَمْزَةَ مَا مِنْ أَرْضٍ تُفْتَحُ وَ لَا خُمُسٍ یُخْمَسُ فَیُضْرَبُ عَلَی شَیْءٍ مِنْهُ إِلَّا کَانَ حَرَاماً عَلَی مَنْ یُصِیبُهُ فَرْجاً کَانَ أَوْ مَالًا...

Əbu Həmzə İmam Baqirə (ə) dedi: Bizim bəzi səhabələrimiz (bəzi şiələr), (şiə) məzhəbinin müxaliflərinə böhtan ataraq onları haramzadə adlandırırlar. İmam Baqir (ə) cavabında buyurdu: “Onlar barəsində belə sözlər işlətməmək daha gözəldir.” Sonra buyurdu: ey Əba Həmzə! “Həqiqətən, şiələrdən başqa bütün insanlar haram uşaqlardır.” Əbu Həmzə soruşdu: "Bunu başqaları üçün necə sübut edə bilərəm?" O, buyurdu: ey Əbu Həmzə! Quran buna şahiddir. Çünki Allah biz əhli-beyt üçün üç pay ayırmışdır, Allah taala buyurur:

وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیل

“...bilin ki, ələ keçirdiyiniz hər hansı qənimətin beşdə biri Allahın, Peyğəmbərin, onun qohum-əqrəbasının, yetimlərin, yoxsulların və müsafirlərindir (pulu qurtarıb yolda qalan yolçularındır). (“Ənfal” surəsi, ayə 41). Biz (Əhli-beyt) xüms və xərəc sahibiyik, onu şiələrdən başqa bütün insanlara haram etdik...”

Hədisin sənəd baxımından təhlili

Qeyri-şiənin haramzadə olduğunu bildirən hədis “əl-Kafi” kitabında, imam Sadiqdən (ə) nəql olunmuşdur. Bu hədisin sənəd silsiləsində olan ravilərindən biri Əli ibn Abbas Cərazinidir və bu şəxs zəif hesab olunur. Şiə rical alimi Əhməd Nəccaşi, onun ğülüvv əhli olduğunu və Əllamə Hilli onu etibar olunacaq şəxslər sırasından kənar və nəql etdiyi hədislərin etibarsız olduğunu bildirmişdir. Həsən ibn Əbdürrəhman Həmani də, bu hədisin sənəd silsiləsində adı çəkilən naməlum bir ravidir ki, rical kitablarında onun haqda heç bir məlumat yoxdur. Buna görə də, bu hədis sənəd baxımından zəif hesab olunur.

Hədisin məzmun baxımından təhlili

Bu hədisdə, qeyri-şiələr haramzadə hesab olunmuşdur. Bu hədisin məzmunu, digər şiə hədisləri ilə uyğun gəlmir. Çünki hədislərə əsasən, hər kim öz adət-ənənəsinə uyğun ailə həyatı qursa, müsəlman olmasa belə, onun övladı halalzadədir. Bəzi tətqiqatçılar, (sənədin zəifliyini nəzərə almayaraq) hədisdə qeyd olunan “اَوْلَادُبَغَایا”təbirini, haramzadə mənasında deyil, onun haram maldan dünyaya gəlməsi anlamında olduğunu bildirmişlər. Çünki hədisdə qeyd olunan dəlil qənimət, xums və xəracla bağlıdır. Bu hədisdə də xüms və xəracın Əhli-beytə (ə) aid olduğu bildirilir və Əhli-beyt (ə) onu qeyri-şiəyə haram etmişdir. Qənimətdən məqsəd əgər kənizlər olarsa və qeyri-şiənin onlarla evlənməsi nəzərdə tutularsa, bunun özü də digər şiə hədisləri ilə ziddiyyət təşkil edir. Çünki əhli-sünnə kənizlə evlənməyi icazəli bilir və şiə hədislərinə əsasən də, hər kəs öz adət-ənənəsinə uyğun evlənsə, onun övladı halalzadədir.