Elmdə qüvvətli olanlar

Sual: Elmdə qüvvətli olmaq nə deməkdir?

Cavab: Lüğətdə “elmdə qüvvətli olmaq” alimin elminin dəlil-sübuta əsaslanması və onda şəkk-şübhənin olmaması mənasındadır. Bu ifadə Quranda iki dəfə işlənib. Bir dəfə elm vücudlarında kök salmış və Peyğəmbərə (s) iman gətirmiş kitab əhlinin alimləri haqqında, bir dəfə də, mütəşabeh ayələrin mənasını bilən, adları Allahın adı ilə yanaşı çəkilmiş alimlər haqqında. Şiə təfsirlərinə görə, “elmdə möhkəm olanların” bariz nümunəsi Peyğəmbər (s) və onun Əhli-Beytidir (ə).  Peyğəmbərin (s) elmdə möhkəm olanların xüsusiyyətləri haqqında söylədiyi hədis və Quranda kitab əhlinin alimləri üçün bu ifadənin işlədilməsi göstərir ki, hər kimin içində elm dərin kök salıbsa, o öz elmi səviyyəsinə uyğun bu məqama sahib ola və bu ifadənin nümunəsi ola bilər.

Lüğəvi məna

“راسخ” sözü “رسخ” kəlməsindən olub səbat və möhkəmlik mənasındadır. Elmdə qüvvətli olanlar-elm vücudlarına hopub və onun mahiyyətinin bir parçası olanlardır. Elmdə qüvvətli olanlar-elmləri Allah və Allahın ayələri ilə qarışmış və əqidələrində zərrə qədər şəkk-şübhə olmayanlar və büdrəməyənlərdir.

Emdə qüvvətli olanlar Quranda

Elmdə qüvvətli olanlar ifadəsi Quranda iki dəfə işlənib:

“لَّـٰکِنِ الرَّ‌اسِخُونَ فِی الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْکَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِکَ”

“Lakin onların elmdə qüvvətli olanlarına sənə və səndən əvvəl nazil olana iman gətirən bütün möminlərə...” (Nisa:162)

Bu ayə, kitab əhlindən olan alimlər haqqında olub onları “elmdə qüvvətli olanlar” adlandırır. Ayədən aydın olur ki, elmi əməl etmək üçün öyrənən hər bir alim, öz səviyyəsinə görə elmdə qüvvətli olanlardan sayılır.

“وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ ۗ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا ۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ”

“Halbuki, onun təvilini Allahdan başqa heç kəs bilmir. Elmdə qüvvətli olanlar deyərlər: “Biz ona iman gətirdik, hamısı bizim Rəbbimiz tərəfindəndir”. (Bunu) sağlam ağıl sahiblərindən başqa heç kəs başa düşməz”. (Ali-İmran: 7)

Buna görə də ayədə, mütəşabeh ayələrin təfsirini bilənlər elmdə möhkəm olan adlandırılır.

Əllamə Təbatəbai “Təfsirul-Mizan”da yazır: “Subhan Allah, elmdə qüvvətli olanları belə vəsf etmişdir: onlar elm və imanlarında sabit olan, qəlbləri haqq yolundan azmayanlardır. Elmdə möhkəm olanların Allaha və Onun ayələrinə olan elmlərinə şübhə yol tapmaz.  Möhkəm ayələrdən bildikləri sabitdir, ona inanır və əməl edirlər. Onlar mütəşabih ayələrlə qarşılaşdıqda, qəlblərində narahatlıq yaranmır”.

Möhkəm elmin və o elmə sahib olanların xüsusiyyətlərindən biri də budur ki, bu cür elm əəməldə mütləq öz təsirini qoyur. Atəşin yandırıcı olduğunu bilib heç vaxt əlini atəşə salmayan şəxs kimi.

Elmdə möhkəm olanların nümunəsi

Elmdə qüvvətli olan alimlərdə, sözün həqiqi mənasında, Peyğəmbər (s) və onun Əhli beytinin (ə) kimidirlər. Çünki onlar, Təthir ayəsinə əsasən, günahların təsirinə alimdirlər və hər cür cəhalət və günahdan pakdırlar. Elmdə möhkəmlik və səbat, insanın qəlbinin və ruhunun paklığındandır, ruhun paklığı əməllə sıx bağlıdır. Məsum olmayanlar da öz elmlərinə əməl etməklə qüvvətli elmdən faydalana bilərlər.

Peyğəmbər (s) elmdə möhkəm olanlar haqqında buyurmuşdur:

“إِنَ‏ الرَّاسِخَ‏ مَنِ اسْتَقَامَ قَلْبُهُ وَ صَدَقَ لِسَانُهُ وَ بُرَّتْ يَمِينُهُ وَ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ” “Elmdə möhkəm olan, ürəyi qüvvətli, doğru danışan, qarınını və iffətini qoruyan kəsdir”. Bu hədisə əsasən, qeyri-məsum olanlar da əməli təkrar etməklə, can və ruhlarına hopmuş bir elmə sahib ola bilərlər. Bundan əlavə, elminə əməl etməyən alim elmdə möhkəm olan şəxslərdən ola bilməz.

İmam Xomeyni, elmdə möhkəm olanlar haqqında belə deyirdi: “Elmdə qüvvətli olanlar və paklar mütləq şəkildə məsumlardır (ə), lakin ümmətin alimləri də paklıqları və elmdə möhkəmlikləri həddində belə bir məqama sahib ola bilərlər. Buna görə də İbn Abbas demişdir ki, mən elmdə möhkəm olanlardanam”.