“Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim”-in surədən hesab olunması

Sual: “Bismillah” bütün surələrin bir hissəsidir, ya yalnız “Həmd” surəsinin bir hissəsi hesab olunur və bir dəfə nazil olub?

Cavab: Şiələr və bəzi sünni alimləri belə hesab edirlər ki, “Bismillahir-rəhmanir-rəhim” “Tövbə” surəsi (Bismillah yoxdur) istisna olmaqla, bütün surələrdə “Bismillahir-rəhmanir-rəhim” surəsinin bir hissəsidir. Müxtəlif hədislər Bismillahın surənin bir hissəsi olduğuna dəlalət edir. İslam peyğəmbərinin sünnəsi də buna başqa bir dəlil kimi göstərilmişdir.

Müxtəlif nəzəriyyələr

Müsəlmanlar arasında “Bismillah”-ın surələrin bir hissəsi olması ilə bağlı üç əsas nəzəriyyə mövcuddur:

Şiə və bəzi Əhli-sünnə alimləri, məsələn, Siyuti və Fəxri Razi kimi alimlərin fikrincə, “Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim” Tövbə surəsi istisna olmaqla bütün surələrin bir hissəsidir.

Şafei məzhəbinin bəzi ardıcılları hesab edirlər ki, “Bismillah” yalnız “Həmd” surəsinin bir hissəsidir və digər surələrin hissəsi sayılmır.

Bəzi Əhli-sünnə alimləri isə inanırlar ki, “Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim” heç bir surənin hissəsi deyil və yalnız bərəkət üçün surələrin əvvəlində gəlmişdir.

İmam Baqir (ə) "Bismillah"-ı surələrin bir hissəsi hesab etməyən və namazda oxumayanlar haqqında belə buyurmuşdur: “Quranın ən gözəl ayəsini oğurladılar”.

“Bismillah”-ın surələrin bir hissəsi olması haqqında hədislər

Şiə alimləri, “Bismillah”-ın surələrin bir hissəsi olması ilə bağlı Əhli-beytdən (ə) nəql olunan hədisləri mütəvatir hesab edirlər.

Yəhya ibn Əbu İmran imam Baqirə (ə) bir məktub yazaraq soruşur: “Bir şəxs namazında “Həmd” surəsini “Bismillah”-la başlayır, lakin digər surələrdə “Bismillah”-ı tərk edir. Bu düzgündürmü?” İmam (ə) cavab verir: “Hər bir surə üçün ayrıca “Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim” təkrar oxunmalıdır.” (yəni hər bir surə üçün ayrı olaraq “Bismillah” deyilməlidir).

“Qortubinin təfsirində, imam Sadiqdən (ə) nəql olinur: “Bismillah surələrin tacıdır”. Yalnız “Tövbə” surəsində “Bismillah” gəlməmişdir; çünki “Bismillah” əminamanlıq və rəhmət nişanəsidir, “Tövbə” surəsində isə kafir və müşriklərə qarşı qəzəb, ilahi rəhmətlə uyğun gəlmir.

Bəzi Əhli-sünnə alimləri də “Bismillah”-ın surələrin bir hissəsi olduğuna inanırlar. Əhli-sünnə alimi Fəxri Razi yazır, “Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim”-in Allahın kəlamı olması mütəvatir səviyyədə sübuta yetmişdir.

“Əl-Minar” təfsirinin müəllifi qeyd edir, Məkkə qariləri, Kufə camaatı və Mədinədə olan bəzi səhabələr və tabeinlər, həmçinin Şafei (iki nəzəriyyəsindən birində) “Bismillah”-ın surələrin bir hissəsi olduğunu qəbul etmişlər.

Peyğəmbərin (s) və müsəlmanların sünnəsi

“Tövbə” surəsi istisna olmaqla, digər surələrin əvvəlində “Bismillah” demək, Peyğəmbər (s) sünnəsidir və bu isbat olmuşdur ki, İslam Peyğəmbəri (s) surələrin əvvəlində onu oxuyardı və Peyğəmbərin (s) bu əməli, “Bismillah”-ın surələrin bir hissəsi olmasına açıq-aşkar sübutdur.

Həmçinin Osmanın dövründən əvvəl və sonra səhabə və tabeinlərin yazdığı Quran nüsxələrində də “Tövbə” surəsi istisna olmaqla, bütün surələrin əvvəlində “Bismillah” özünə yer almışdır. Quranlarda “Bismillah”-ın mövcudluğu buna dəlalət edir ki, bu ayə digər ayələr kimi, Quranın bir hissəsidir.