Allahın adlarının Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olması

Sual: Allahın adları Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olurmu? Quranda və dualarda qeyd olunan adlardan başqa Allah üçün başqa adlardan istifadə etmək olarmı?

Cavab: Allahın adlarının Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olunması o deməkdir ki, Quranda və dualarda qeyd olunan adlardan başqa adlar Allah üçün işlədilə bilməz. Əksər fəqihlər və alimlər Allahın adlarının Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olunmasını qəbul etmir və inanırlar ki, Allahı, Onun məqamına nöqsan gətirməyəcək digər adlarla da adlandırmaq olar. Bununla belə, bəziləri ehtiyat edərək deyirlər, Quran və dualarda qeyd olunan adlardan başqa adlar Allah üçün işlədilməməlidir.

Allahın adlarının Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olunmasını deyənlər

Allahın adlarının Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olunmasını qəbul edənlərin fikrincə dini mətnlərdə, dualarda və Quranda qeyd olunan adlardan başqa, Allah üçün heç bir digər adlardan istifadə etmək olmaz. Bu fikri dəstəkləyən dəstənin dəlilləri bir sıra hədislərdir,  onlarda qeyd olunur:

 إِنَّ اَلْخَالِقَ لاَ يُوصَفُ إِلاَّ بِمَا وَصَفَ بِهِ نَفْسَهُ

Allahı özünü vəsf etdiyindən başqa şəkildə vəsf etmək olmaz.  Yaxud

لا تتجاوز فی التوحید ما ذکره الله تعالی فتهلک 

Tövhiddə Allah-Təalanın qeyd etdiklərini aşmayın, yoxsa həlak olarsınız.

Allahın adlarının Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olunmamasını deyənlər

Bəzilərinin fikrincə Allahın adları Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olunmayıb və Quran və sünnədə qeyd olunan adlardan və sifətlərdən başqa Ona layiq olan adlardan istifadə etmək olar. Bu dəstə, “Əraf” surəsinin 180-ci ayəsinə istinad edirlər:

لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‌ فَادْعُوهُ بِها

Ən gözəl adlar Allahındır. Onu bu adlarla çağırıb dua edin.

Əllamə Təbatəbai bu ayənin təfsirində qeyd edir, Allahın adlarının Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olması kəlam elmində qəbul edilmir. Onun fikrincə, Allahın paklığı, böyüklüyü və həmçinin təcərrüdü ilə ziddiyyəti olmayan adları Allah üçün işlətmək olar. Əllamə Təbatəbai əlavə edir, mümkündür fiqh elmində bir sıra dini mülahizələri nəzərə alaraq bəzi alimlər bu nəzəriyyə ilə müxalifət etsinlər.

Ayətullah Şəərani "Kəşful-murad" əsərinin şərhində yazır:

“Bir çox alimlər Allahın adlarının Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olunduğunu bildirir və Quran və hədislərdə qeyd olunan adlardan başqa adlardan istifadə etməyi icazəli bilmir. İnsan ilk baxışda bunun şəriət tərəfindən qadağan olduğunu düşünsə də, ona əməl etmək olduqca çətindir; amma Allahın kamalını və kamal sifətlərini ifadə edən hər bir gözəl adı Ona aid etmək olar və nöqsan bildirən adlari isə Onun üçün işlətmək icazəli deyil”.

Quran və hədislərdə olmayan adlardan istifadə etməkdə ehtiyatlı olmaq

Bəzi alimlər iki nöqtəyə diqqət etmişlər:

1. Əksər kəlam alimləri inanırlar ki, Allahı, Onun məqamına və əzəmətinə zidd olmayan hər hansı bir adla adlandırmaq olar, bəzi alimlərin isə buna qarşı çıxmasının səbəbi, müəyyən dini mülahizələr və sözün fəsahət və bəlağətlə müvafiq olmamasıdır.

2. Allahın adlarının Allah və Məsumlar tərəfindən təyin olmadığına inananlar, ehtiyatla yanaşaraq Allah üçün dualarda qeyd olunan adlardan başqa adlardan istifadə etməkdən ehtiyat edirlər.

Bəziləri hesab edirlər, imamlardan (ə) bir çox dualarda çoxsaylı adlar nəql olunsa da, Allahı başqa adlarla çağırmaq lazım deyil.

Bu səbəbdən də, münacat zamanı Allahın Quran və dualarda qeyd olunan adlarından istifadə olunması daha yaxşıdır.