Şiə İmamiyyə məzhəbinə məxsus olan inanclar

Sual: Şiə İmamiyyə məzhəbinə məxsus olan inanclar hansılardır?

Cavab: Şiə məzhəbinə məxsus olan inanclardan vilayət, bəda, rəcət və imamətin davamlılığı kimi inancları qeyd etmək olar. Digər inanclar, məsələn, imamət, şəfaət, Allahın ədaləti, təvəssül və məhdəviyyət İslamın ortaq inanclarıdır, lakin onların mənası və təfsiri ilə bağlı fərqlər var və ya onların xarici tətbiqi və nümunələrinin tapılması mübahisəli və fərqlidir.

Vilayət

Şəhid Mütəhhəri deyir: "İmamət [şiə məzhəbində cəmiyyətin rəhbərliyi və dini mərcəiyyətlə yanaşı] üçüncü bir dərəcəyə və mərtəbəyə malikdir ki, bu, imamət anlayışının zirvəsidir və şiə kitabları bu mövzu ilə doludur və bu imamət vilayət mənasındadır [yəni] hər dövrdə bir kamil insan (imam) var ki, o, insanlığın ümumi mənəviyyatını daşıyır… Bu o deməkdir ki, o, ümumi bir ruhdur və bütün ruhları (və aləmin işlərini) əhatə edir.

Şiə məzhəbində vilayət məsələsi zamanın höccəti mənasındadır və şiə təlimlərinə görə yer höccətsiz deyil: “və ləvləl hüccə ləsaxət əl-ərz bi-əhliha” (əgər höccət olmasa, yer sakinlərini udar) yəni heç vaxt olmayıb və olmayacaq ki, yer kamil bir insandan (və ilahi xəlifədən) boş olsun; və o kamil insan üçün çoxlu məqamlar və dərəcələr nəzərdə tutulur və biz əksər ziyarətlərdə oxuyuruq ki, belə bir vilayət və imamətə iqrar və etiraf edirik, yəni inanırıq ki, imam belə bir ümumi ruha malikdir."

Bəda

Qurani-Kərim bu ayədə bəda haqqında danışır: “Allah istədiyini silər və sabit edər. Kitabın anası (əsli) isə yalnız Onun yanındadır.” (Rad (13): 39).

Bəda əslində “bir şeyin kimdənsə aşkar olması” mənasını verir və terminoloji mənada bəda Allah-Təalanın insanlara məlum olmayan və onların əksini düşündükləri bir işin aşkar olması deməkdir (izhar bə’dəl-xəfa).

Şəhid Mütəhhəri deyir: “Bədanın (şiə kəlamında) mənası budur ki, Allahın qəza və qədər proqramında yenidən baxılsın. Məqsəd budur ki, insan tarixinin hadisələrində Allah insan tarixinin irəliləməsi və ya geri qalması üçün qəti bir forma müəyyən etməmişdir. Yəni, ey insan, sən özün Allahın qəza və qədərinin icraçısısan, sən tarixi irəli apara bilərsən, geri çəkə bilərsən. Sən onu saxlaya bilərsən, heç bir şey, nə təbiət tərəfindən, nə də həyat vasitələri və nə də Allahın iradəsi tərəfindən tarixə hakim deyil.”

Rəcət

Rəcət qayıdış deməkdir və şiə kəlamında rəcət, Qiyamət günündən əvvəl, Həzrət Məhdinin (ə) hakimiyyətinin davamında rəcət dövrünün gəlməsi və hər dövrdən bəzi yaxşıların və bəzi pis insanların dünyaya qayıtması deməkdir. Yaxşılar Əhli-beytin (ə) ədalətli dövlətini görmək, ədalət hökumətinə çatmaq və Allahın onlara dünyada verməyi nəzərdə tutduğu bəzi mükafatları almaq üçün, pis insanlar və kafirlər isə dünyada cəza və əzab üçün qayıdırlar.

İmam Sadiq (ə) buyurur: “Rəcət ümumi deyil, xüsusi bir şeydir və yalnız xüsusi iman sahibi olanlar və ya xûsusi müşrik olanlar dünyaya qayıdırlar.” Bəzi rəvayətlərə görə, imamlar arasında dünyaya ilk qayıdacaq şəxs İmam Hüseyn (ə) olacaq. İmam Rza (ə) buyurub ki, rəcət həqiqətdir və əvvəlki ümmətlər arasında da mövcud olub və Quranda da bu barədə danışılıb. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurub ki, əvvəlki ümmətlərdə baş verən hər şey bu ümmətdə də baş verəcək.

İmamətin Davamlılığı

Şiə məzhəbinə görə, imamət ilahi və fasiləsiz bir sistemdir və heç bir dövrdə kəsilməz. Həzrət Peyğəmbərin (s) dövründən başlayaraq bu günə qədər davam edir və dünya var olduqca davam edəcəkdir. Həzrət Əmirəlmöminin (ə) buyurur: “Yer üzü Allahın höccəti olan bir Qaimdən boş qalmayacaq; ya aşkar və məşhur, ya da qorxmuş (Allahın dəlillərinin aradan getməsindən qorxmuş) və gizli olacaq ki, Allahın höccətləri və dəlilləri batil və məhv olmasın.” Buna görə də, imam ya aşkar və məşhur olaraq xalq arasında olacaq, ya da qeyb dövründə olduğu kimi gizli olacaq və İmam Zaman (ə) hər nə qədər qeybətdə olsa da, dünya imamətini idarə edir.